Atlas szkodników roślin rolniczych

Drugie, uaktualnione wydanie Atlasu szkodników roślin rolniczych zawiera opisy ponad 80 szkodników występujących przede wszystkim w zbożach ozimych i jarych, kukurydzy, rzepaku ozimym i jarym, buraku cukrowym, ziemniaku. Obok typowych szkodników mających istotny wpływ na wysokość i jakość plonów, w Atlasie opisano również i te fitofagi, które nie mają obecnie większego znaczenia gospodarczego i nie są objęte programem chemicznego zwalczania. W dobie jednak obserwowanych zmian klimatycznych wychodzimy z założenia, ze nie jest wykluczone, że z czasem zaczną częściej się pojawiać na większym obszarze i silniej uszkadzać rośliny. W poradniku pokrótce omówiono charakterystykę szkodnika,  występowanie, cykl rozwojowy, szkodliwość, monitoring, terminy i metody zwalczania oraz progi szkodliwości. Każdy opis wzbogacają kolorowe fotografie, na których przedstawiono omawiane szkodniki. Większość publikacji dostępnych na rynku opisuje tylko kilka najważniejszych szkodników roślin rolniczych, które każdy plantator doskonale zna. Nasz Atlas wychodzi naprzeciw oczekiwaniom praktyków, gdyż pozwala na identyfikację także tych mniej znanych gatunków, jakie lokalnie pojawiają się na polach uprawnych i wzbudzają zainteresowanie. Plantator czy też doradca rolny nie musi już zatem przeszukiwać obszernych baz danych (z reguły zagranicznych), aby rozpoznać dany gatunek zaobserwowany w uprawie. Zaznaczyć jednak musimy, że z powodów objętościowych Atlasu nie mogliśmy zaprezentować wszystkich mniej znanych gatunków fitofagów pojawiających się na roślinach zbóż, kukurydzy, rzepaku, ziemniaka i buraka. Jednocześnie chcemy przypomnieć, ze wykaz preparatów do chemicznej ochrony upraw opisywanych w Atlasie zamieszczony jest w corocznie aktualizowanym Programie Ochrony Roślin Rolniczych.

Rośliny rolnicze, takie jak zboża jare i ozime, kukurydza, rzepak jary i ozimy, burak cukrowy i pastewny, a także ziemniak, sta­nowią ważną gałąź produkcji roślinnej w Polsce. Powierzchnia zasiewów niektórych spośród nich, np. rzepaku oraz kukurydzy, w ostatnich latach znacząco wzrosła, natomiast w przypadku in­nych obserwuje się spadek zainteresowania rolników ich upra­wą - dotyczy to m.in. buraka cukrowego oraz ziemniaka.

Jednak bez względu na zmiany zachodzące w powierzchni uprawy, rośliny rolnicze odgrywały, odgrywają i będą odgrywały ważną rolę w gospodarce narodowej - jako produkt finalny lub surowiec wykorzystywany do dalszego przerobu są przeznaczane do konsumpcji na paszę oraz mają zastosowanie w przemyśle.
Celem każdego producenta rolnego jest uzyskanie możliwie najwyższego plonu, charakteryzującego się jak najlepszymi pa­rametrami jakościowymi. Sprostanie temu zadaniu nie jest ła­twe, gdyż na rośliny oddziałują liczne czynniki, zarówno zależne, jak i niezależne od woli gospodarującego, które w ekstremal­nych przypadkach mogą zniweczyć trud włożony w uprawę. Od wielu już lat coraz większą uwagę zwraca się nie tylko na sa­mą technologię produkcji, wpływającą na efekt finalny, lecz tak­że na organizmy szkodliwe (zwane agrofagami), takie jak chwa­sty, szkodniki i choroby, których liczny pojaw zagraża plonom. Wśród agrofagów roślin rolniczych coraz większego znaczenia nabierają szkodniki, a zwłaszcza przedstawiciele gromady owa­dów - oprócz bezpośredniego wpływu na spadek wy­sokości plonu, przyczyniają się one także do powstania strat po­średnich związanych z większą podatnością uszkodzonych roślin na porażenie przez sprawców chorób, dodatkowo obniża­jących wysokość plonu, a w szczególności pogarszających jego jakość, do czego zalicza się również skażenie mikotoksynami.

Istnieje wiele czynników odpowiedzialnych za wzrost za­grożenia powodowanego przez szkodniki. Do najważniejszych można zaliczyć: zmiany w areale uprawy poszczególnych roślin, intensyfikację produkcji z łącznym zastosowaniem uproszczeń agrotechnicznych (zwłaszcza monokultur), stoso­wanie wadliwych płodozmianów, dobieranie do uprawy od­mian podatnych na szkodniki, w tym pochodzących z samoreprodukcji, pojawianie się nowych gatunków i wzrost szkodli­wości dotychczas mato istotnych, występowanie korzystnych warunków meteorologicznych do rozwoju wielu szkodników czy też trudności w chemicznym zwalczaniu licznych gatunków wynikające m.in. ze zmian w doborze środków ochrony roślin.

Ograniczanie liczebności najważniejszych gatunków szkod­ników występujących na plantacjach roślin rolniczych, a tym samym powodowanego przez nie zagrożenia, wymaga od pro­ducentów opanowania wiadomości umożliwiających identyfi­kację tych organizmów, obejmujących ich biologię i terminy występowania stadiów szkodliwych, a także metody zwalcza­nia. Taka wiedza jest kluczowa, aby móc się stosować do zale­ceń integrowanej ochrony roślin, w której szczególny nacisk kładzie się na monitoring występowania agrofagów i niechemiczne zapobieganie ich licznym pojawom, a dopiero w osta­teczności zaleca racjonalne skorzystanie z ochrony chemicznej na podstawie progów ekonomicznej szkodliwości.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom praktyki rolniczej, ze­spól specjalistów z Instytutu Ochrony Roślin - PIB oraz Instytu­tu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB opracował atlas szkod­ników roślin rolniczych, który zawiera najważniejsze informacje na temat najgroźniejszych szkodników zbóż, kukurydzy, rzepa­ku, buraka cukrowego i ziemniaka.

Spis treści

Szkodniki zbóż

Szkodniki kukurydzy

Szkodniki rzepaku

Szkodniki ziemniaka

Szkodniki buraka