Chów i hodowla jesiotrów

Jesiotry, których jedynymi przedstawicielami w polskiej ichtiofaunie były jesiotr bałtycki oraz czasami pojawiający się w Bugu sterlet, od lat nie występują w naszych wodach. Najcenniejszym przedstawicielem tych ryb był niewątpliwie jesiotr bałtycki.

Stosunkowo wysoka liczebność populacji kanadyjskiej stworzyła możliwość pozyskania jego zapłodnionej ikry bądź wylęgu, a także korzystne zmiany w środowisku naturalnym naszych rzek, co zadecydowało o rozpoczęciu prac związanych z restytucją jesiotra bałtyckiego.

Spadek liczebności ryb jesiotrowatych, postępujący w II połowie XX wieku, a wraz z nim połowów w tradycyjnych „zagłębiach jesiotrowych", takich jak baseny Morza Czarnego, Kaspijskiego, Śródziemnego oraz Atlantyku i Pacyfiku, a także rzeki i Wielkie Jeziora Ameryki Północnej, szczególnie ostro nasilił się w latach 80. Najbardziej dramatyczny przebieg miał spadek pogłowia ryb jesiotrowatych w obrębie basenu Morza Kaspijskiego, którego udział w światowych połowach w końcu lat 70. stanowił ok. 90% (rys. 2). Na początku lat 90. nastąpiło w tym rejonie ostre załamanie wielkości połowów, co było związane z niezależną działalnością państw powstałych po rozpadzie ZSRR. Zostało przerwane moratorium na połowy jesiotrów bezpośrednio w morzu. Dodatkowo gwałtownie wzrosła intensywność połowów kłusowniczych, które kilkunastokrotnie przekroczyły wielkość połowów prowadzonych oficjalnie. W drugiej połowie lat 90. XX w. liczebność kaspijskich populacji jesiotrowatych spadła na tyle, że wielkość rocznych oficjalnych połowów kształtowała się poniżej 1000 ton. Aby zapobiec tym niekorzystnym tendencjom, które mogłyby doprowadzić do utraty przez jesiotry znaczenia gospodarczego rozpoczęto ich chów, a następnie hodowlę w warunkach kontrolowanych. Początkowo prace ichtiologiczne ograniczały się do sztucznego rozrodu i produkcji materiału zarybieniowego, głównie wylęgu, na potrzeby zarybień wód otwartych. Następnie zakres badań poszerzono o problemy związane z chowem wylęgu, narybku, selektów i tarlaków ryb jesiotrowatych w warunkach kontrolowanych. Zostały opracowane i zastosowane przyżyciowe techniki pozyskiwania produktów płciowych, co umożliwiło wielokrotne wykorzystanie tarlaków. Niezbędne było również opracowanie efektywnych technologii chowu, a przede wszystkim żywienia młodocianych stadiów rozwojowych. W trakcie tych prac okazało się, że jesiotry karmione wysokobiałkowymi paszami granulowanymi charakteryzują się wysoką przeżywalnością

i tempem wzrostu oraz efektywnym wykorzystywaniem paszy. Mogą więc być interesującym obiektem produkcji ryb konsumpcyjnych w warunkach kontrolowanych.

Już w latach 80. w wielu krajach europejskich zaczęły powstawać pierwsze gospodarstwa rybackie specjalizujące się w tuczu jesiotrów. W połowie lat 90. łączna produkcja tych ryb w Europie przekroczyła 2100 ton rocznie, z czego ok. 15001 produkowano we Włoszech, 2001 we Francji i Niemczech, a po kilkadziesiąt ton w Hiszpanii, Austrii, Belgii i na Węgrzech.

Historia hodowli jesiotrów w Polsce jest jeszcze krótsza. Na początku lat 90. w Instytucie Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie rozpoczęto prace naukowo-badawcze nad biotechniką chowu ryb jesiotrowatych. Opracowano efektywną technologię basenowego wychowu narybku na paszy sztucznej i mieszanej w warunkach zamkniętego obiegu wody, a także tuczu jesiotrów w basenach, stawach przepływowych typu pstrągowego i sadzach w wodzie podgrzanej. Dodatkowym efektem było utworzenie stad selektów i tarlaków zarówno czystych gatunków, jak i hybrydów, a w szczególności: jesiotra syberyjskiego, rosyjskiego, sterleta, krzyżówki jesiotra syberyjskiego z rosyjskim oraz wiosłonosa amerykańskiego. Pozwoliło to zamknąć cykl produkcyjny ryb jesiotrowatych w Polsce.

Spis treści

Rozdział 1. AKTUALNY STATUS RYB JESIOTROWATYCH     

Rozdział 2. PODSTAWOWE INFORMACJE Z ZAKRESU SYSTEMATYKI I BIOLOGII RYB JESIOTROWATYCH           

Rozdział 3. CHARAKTERYSTYKA GATUNKÓW I HYBRYDÓW RYB JESIOTROWATYCH WYSTĘPUJĄCYCH W AKWAKULTURZE        

Jesiotr ostronosy         

Jesiotr syberyjski         

Jesiotr rosyjski

Bieługa

Sterlet

Wiosłonos amerykański            

Hybrydy ryb jesiotrowatych

Rozdział 4. PLANOWANIE HODOWLI I CHOWU JESIOTRÓW 

Wymogi środowiskowe ryb jesiotrowatych        

Wymagania tlenowe     

Toksyczność amoniaku i azotynów       

Szkodliwość dwutlenku węgla rozpuszczonego w wodzie          

Wymogi temperaturowe ryb jesiotrowatych                               

Wpływ chowu jesiotrów na jakość środowiska wodnego

Wpływ chowu narybku jesiotrów na jakość wody w warunkach obiegu zamkniętego       

Wpływ tuczu jesiotra na jakość wody w stawach przepływowych

Uzdatnianie wody w obiektach produkcji jesiotra

Zwiększanie natlenienia

Usuwanie zawiesiny     

Usuwanie amoniaku     

Dezynfekcja wody        

Wyposażenie obiektu do produkcji jesiotra       

Dojrzewalnia tarlaków

Wylęgarnia                              

Podchowalnia wylęgu i narybku

Baseny i sadze do tuczu ryb towarowych          

Urządzenia stawowe    

Rozdział 5. ROZMNAŻANIE JESIOTRÓW                   

Dojrzewanie tarlaków               

Stymulacja środowiskowa i hormonalna                        

Pozyskiwanie produktów płciowych i sztuczne zapłodnienie       

Rozdział 6. INKUBACJA IKRY, CHÓW WYLĘGU I NARYBKU                         

Inkubacja ikry  

Chów wylęgu i narybku

Rozdział 7. CHÓW CIĘŻKIEGO NARYBKU l RYB TOWAROWYCH

Chów jesiotrów w stawach typu pstrągowego   

Chów jesiotrów w stawach karpiowych 

Chów basenowy          

Rozdział 8. CHÓW SELEKTÓW I TARLAKÓW 

Chów stad tarlaków do celów reprodukcyjnych 

Chów i eksploatacja stad samiczych do produkcji ikry spożywczej

Rozdział 9. CHOROBY RYB JESIOTROWATYCH                   

Rozdział 10. PRZETWÓRSTWO JESIOTRÓW                                    

Wartość odżywcza mięsa i ikry jesiotrów                     

Przetwory z mięsa jesiotrów                 

Przetwórstwo ikry - kawior

Rozdział 11. Literatura

Rozdział 12. Indeks