Drzewa i Krzewy

OSTATNIE EGZEMPLARZE - KSIĄŻKI MAJĄ ZNISZCZONE OKŁADKI

Minęło 20 lat od pierwszego wydania „Drzew i krzewów" w 1979 r. Drugie wydanie, niezmienione, ukazało się w 1991 r. i zostało już wyczerpane. Przygotowałem następne, dość gruntownie zmienione. Wprowadziłem alfabetyczny porządek opisywanych rodzajów, gatunków i odmian, czego domagało się wielu czytelników. Dodałem opisy kilkudziesięciu nowych gatunków i odmian, jakie ostatnio pojawiły się u nas w uprawie i w produkcji szkółkarskiej. Dotyczy to szczególnie takich rodzajów, jak: cyprysik, żywotnik, jałowiec, cis, klon, magnolia, różanecznik i inne. Dokonałem też pewnych zmian w opisach rodzajów, gatunków i odmian. Uwzględniłem nowe wiadomości i obserwacje z ostatnich lat, dotyczące przede wszystkim zastosowania i wymagań siedliskowych drzew i krzewów.

W niektórych przypadkach zostały zmienione na­zwy łacińskie gatunków i odmian na nowe, odpowiadające obowiązującym obecnie zasadom nomen­klatury botanicznej (Międzynarodowy Kodeks Nomen­klatury Botanicznej wydany przez Instytut Botaniki PAN w Krakowie w 1993 r.). Nazwy odmian uprawnych (kultywarów) wzorowane są przeważnie na pracy H. J. van de Laar i R C. de Jong Naamlijst van houtige gewassen (Boskoop 1995).

Książka ukazuje się w nowej szacie graficznej. Obok rysunków i czarno-białych fotografii z pierwszych jej wydań, została wzbogacona o liczne fotografie kolorowe.

Okres ostatnich kilkunastu lat zaznaczył się widocznym w całym kraju wzrostem zainteresowania coraz szerszych rzesz społeczeństwa uprawą drzew i krzewów. Nastąpiło to głównie dzięki otwarciu się Polski na Zachód, możliwościom swobodnych wyjazdów do krajów o wysokiej kulturze ogrodniczej i gotowości przeniesienia widzianych tam wzo­rów na nasz grunt. A grunt ten okazał się szczęśliwie podatny, bo żywo rozwija się indywidualne budownictwo mieszkaniowe i rekreacyjne, urządzane są i otaczane zielenią nowe rezydencje oraz osiedla willowe, a także, choć wolno, ale odbudowywa­ne są stare założenia parkowe. W całym kraju liczne szkółki drzew i krzewów ozdobnych oferują do sprzedaży szeroki asortyment odmian. Już nie tylko w kolekcjach ogrodów botanicznych i arboretów spotkać można rzadkie u nas gatunki i odmiany. Powstają, podobnie jak w krajach Europy Zachodniej, bogate, prywatne kolekcje drzew i krzewów, gromadzone przez osoby zawodowo związane z uprawą tych roślin (np. właścicieli szkółek) lub przez miłośników rzadkich gatunków i odmian. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się drzewa i krzewy iglaste oraz rośliny wrzosowate i one są naj­częściej produkowane w wielu szkółkach.

Nowym zjawiskiem są arboreta leśne, powstające przy regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych (Glinna k. Szczecina, Wirty na Pomorzu Gdańskim, Kudypy k. Olsztyna, Ślizów k. Sycowa i inne).

Nawet warunki klimatyczne uległy w okresie ostatnich dwóch dziesięcioleci wyraźnym i korzystnym dla roślin zmianom. Obserwujemy ocieplenie klimatu, a co dla uprawy wielu obcych drzew i krzewów ma szczególne znaczenie, trwa seria bardzo łagodnych zim, bez dłuższych okresów spadku temperatury do niebezpiecznego dla wielu drzew i krzewów poziomu -30°C. To sprawia, że z powodzeniem uprawia się w parkach, w przydomowych ogrodach, a także w różnych kolekcjach dendrologicznych takie rośliny, które dawniej znaliśmy tylko z literatury lub można je było podziwiać w krajach o łagodnym klimacie. Nawet tak wrażliwe na niskie temperatury gatunki jak cedry, cedrzyńce, cyprysowce, szydlice, magnolie i różaneczniki spotyka się coraz częściej w wielu ogrodach i kolekcjach dendrologicznych. Osiągają one niespotykane dotychczas rozmiary, a nawet obradzają dobrze kiełkujące nasiona. Cedrus Itbani w Wojsławicach osiągnął 20 m wysokości i zawiązuje szyszki z pełnymi nasionami.

Wszystko to skłoniło mnie do poszerzenia listy opisywanych w książce gatunków i odmian.

Dobór gatunków i odmian obejmuje nie tylko pod­stawowe drzewa i krzewy, powszechnie u nas sadzone. Zamieściłem także wiele gatunków rzadkich, spotykanych głównie w kolekcjach ogrodów botanicznych i arboretów. Część z nich pozostanie na pewno w kręgu zainteresowania amatorów i miłośników oryginalnych roślin, lecz i one, moim zdaniem, zasługują na bliższe poznanie.

W opisach gatunków zwracam szczególną uwagę, poza charakterystyką morfologiczną, na wymagania glebowe i klimatyczne oraz przydatność do różnych typów zieleni. W przypadku niektórych gatunków piszę także o groźnych chorobach, które ostatnio występują coraz częściej, np. rdza porzeczkowo-wejmutkowa na sośnie wejmutce i pokrew­nych jej sosnach czy zamieranie pędów jałowców wywoływane przez grzyb Phomopsis juniperowora. Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów kierunków związanych z zadrzewieniami (urządzanie terenów zieleni, architektura krajobrazu i in.).

Adresowana jest też do szerokiego grona osób zainteresowanych uprawą drzew i krzewów ozdobnych, szczególnie do amatorów i miłośników rzadkich i oryginalnych roślin, do właścicieli przydomowych ogródków, także do wszystkich, którzy zajmują się rozmnażaniem roślin drzewiastych i produkcją szkółkarską oraz projektowaniem założeń ogrodowych. Niektóre opisywane tu gatunki (jodły, sosny, świerki, modrzewie) to typowe drzewa leśne, a więc dla leśników książka ta również może być interesująca.

W opisach drzew i krzewów nie ustrzegłem się zapewne błędów i subiektywnych ocen, zwłaszcza wartości ozdobnych, stopnia wytrzymałości na różne stresowe czynniki środowiska itp. Oceny te opieram w znacznej mierze na własnych, wieloletnich obserwacjach bogatych kolekcji drzew i krzewów w Arboretum Kórnickim.

W tym miejscu pragnę podziękować moim Szanownym Kolegom — Jerzemu Tumiłowiczowi i Jerzemu Zielińskiemu za przejrzenie maszynopisu książki i poczynienie wielu cennych uwag. Składam również podziękowanie mojej córce Magdalenie Krystowskiej za precyzyjne wykonanie rysunków liści.

AUTOR Kórnik, lipiec 2000 r.