Jak uczyć dzieci jazdy konnej - kreatywnie i wszechstronnie

„Jak uczyć dzieci jazdy konnej” to książka, która w Niemczech traktowana jest jako podręcznik Niemieckiego Związku Jeździeckiego (FN) reprezentujący podstawowe założenia szkolenia jeździeckiego dla dzieci. Adresowany jest w szczególności do instruktorów i trenerów, którzy szukają nowych pomysłów i inspiracji do codziennej pracy. Pozycja ta jest również cennym źródłem wiedzy teoretycznej i wskazówek dla osób, które dopiero zaczynają swoją przygodę z nauczaniem najmłodszych.

Współcześni instruktorzy jeździectwa stają przed wieloma trudnościami. „Duża grupa dzieci rozpoczynająca naukę jazdy konnej jest mniej wysportowana niż kiedyś”. „Wiele dzieci ma obecnie niską motywację i chęć do nauki". „Opanowanie podstawowych umiejętności jeździeckich zajmuje  dziś więcej czasu". Te i inne stwierdzenia padają coraz częściej z ust dzisiejszych szkoleniowców. Jakie ma to przełożenie na praktyczne nauczanie jeździectwa?

Autorzy prezentują nowe podejście do nauki jazdy konnej dzieci, oparte na długoterminowym rozwoju wydolności sportowej, w którym uwzględnia się zarówno indywidualne możliwości każdego dziecka, jak i specyficzne wymogi wiążące się z uprawianiem jeździectwa.

 W części pierwszej - teoretycznej - przyglądamy się zmianom w aktywności ruchowej we współczesnym świecie oraz wynikającym z tego wyzwaniom dla Instruktorów jazdy konnej. Opisujemy przebieg rozwoju motorycznego dzieci w wieku od 4 do 12 lat, który jest podstawą do opracowania odpowiedniego programu treningowego i podkreśla znaczenie wszechstronnego szkolenia podstawowego u najmłodszych.

Część druga koncentruje się na roli instruktora i wyjaśnia, jakim wymaganiom dydaktyczno-sportowym musi sprostać współczesny szkoleniowiec zajmujący się nauczaniem dzieci. Omawiamy zarówno dostępne materiały pomocnicze, jak i podstawowe założenia organizacji szkolenia jeździeckiego we współpracy ze szkołami i przedszkolami. Jeden z rozdziałów dotyczy relacji z rodzicami. Prezentujemy w nim wiele przydatnych wskazówek zaczerpniętych z naszej wieloletniej praktyki szkoleniowej.

Ostatnia część zawiera obszerny zbiór ćwiczeń i pomysłów na organizację jednostek lekcyjnych dla dzieci, w tym: gry i zabawy na rozgrzewkę - bez udziału konia, zabawy z koniem, przykładowe lekcje na lonży i zajęcia z woltyżerki, ćwiczenia na ujeżdżalni i wstęp do nauki skoków, tory przeszkód poprawiające zdolności koordynacyjne i kondycyjne, zestawy ćwiczeń do nauki bezpiecznego upadania

Wybrane zagadnień     

• Zmiany w aktywności fizycznej dzieci - konieczność zmian w procesie szkolenia?
• Rozwój motoryczny, a charakterystyka etapów rozwoju dzieci
• Wydolność sportowa w jeździectwie
• Podstawowe szkolenie jeździeckie i wszechstronne szkolenie motoryczne dziecie
• Szczególna rola konia w rozwoju osobowości dziecka
• Rola instruktora
• Organizacja szkolenia jeździeckiego dla dzieci
• Nauczanie dzieci
• Nauka jazdy konnej dzieci w praktyce

Już w książce „Zasady etyczne przyjaciela koni” wskazywano na szczególną relację pomiędzy dziećmi i końmi. Każdy instruk­tor, który zajmuje się nauczaniem najmłod­szych, potwierdzi, że praca ta daje wyjątko­wo dużo radości i satysfakcji. Dzieci są pełne zapału, chcą stale odkrywać, pozna­wać i próbować, a wrodzona ciekawość skłania je do nieustannego poszukiwania nowych wrażeń i przygód. Stajnia doskona­le spełnia te potrzeby, dając im niezliczone możliwości aktywnego spędzania czasu i gro­madzenia doświadczeń poprzez interakcje ze zwierzętami, innymi dziećmi, zabawę na sianie i na łące albo przejażdżki traktorem. Nawet drobiazgi wzbudzają ich zachwyt, pochłaniając uwagę i zajmując na wiele go­dzin. Mali jeźdźcy przejawiają ogromną chęć do nauki, z uwagą i zainteresowaniem chłoną nowe bodźce, a konie odkrywają wszystkimi zmysłami: głaszcząc ich sierść, pozwalając sobie dmuchać w twarz, wdy­chając zapach ich grzywy.

- Dzieci „chcą poznawać same siebie, a ruch jest najlepszym ku temu sposobem.

- Chcą gromadzić własne doświadczenia, do których należą także stresujące sytuacje czy podekscytowanie.

- Chcą badać właściwości przedmiotów, eksperymentować i powtarzać bez końca.

- Nawiązują kontakt z innymi dziećmi, żeby wspólnie z nimi coś przedsięwziąć, nauczyć się czegoś od nich, a także zademonstrować im swoje umiejętności"3.

Ruch jest siłą napędową rozwoju motorycznego, psychiczno-emocjonalnego, społecznego i poznawczego dziecka. Kontakt z końmi oraz uprawianie jeździectwa czy woltyżerki otwiera przed nimi niezliczone możliwości ruchowe. W dzisiejszych czasach, w których dzieci mają tak niewiele okazji do aktywności fizycznej, jest szczególnie ważne, aby zapewniać im regularną możliwość gromadzenia najróżniejszych doświadczeń ruchowych, najlepiej wspólnie z rówieśnikami. Zajęcia te nie tylko poprawiają ich samopoczucie na płaszczyźnie fizycznej, ale również podnoszą ich pewność siebie, samodzielność i wiarę we własne możliwości, przyczyniając się znacząco do pozytywnego rozwoju osobowościowego.

Zróżnicowane szkolenie ruchowe powinno być podstawowym elementem nauki jazdy konnej dla dzieci, gdyż prawidłową technikę jeździecką można rozwinąć wyłącznie w oparciu o solidny, wszechstronny fundament motoryczny.

Oczywiście taki rozwój jest możliwy jedy­nie wtedy, gdy dziecku towarzyszy odpo­wiedzialny instruktor, świadomy swojej roli wzoru do naśladowania. Ktoś, kto pra­cuje z dziećmi, jest nie tylko nauczycie­lem jeździectwa, ale też wychowawcą, powiernikiem, przewodnikiem, psycholo­giem, idolem i mentorem... Aby sprostać tym niełatwym zadaniom, osoba ta musi posiadać podstawową wiedzę na temat rozwoju motorycznego i psychicznego dzieci, poszczególnych etapów rozwojowych i cech charakterystycznych dla każdej grupy wiekowej, a także wynikających z tego implikacji dla praktycznego nauczania.

Nie oznacza to jednak, że nauczanie dzieci jeździectwa polega wyłącznie na zabawie! Instruktor pełni przede wszystkim rolę „adwokata" powierzonych mu koni. Jest odpowiedzialny za ich dobro i ma obowiązek nauczyć swoich podopiecznych właściwego postępowania z nimi oraz podstawowych reguł klasycznej szkoły jazdy.

W praktyce należy połączyć atrakcyjne ćwiczenia, które sprawiają dzieciom radość i zachęcają je do ruchu, z nauką przyjętych zasad prawidłowego obchodzenia się z końmi. Każdy instruktor, który podejmuje się tego zadania, wie, że to nie lada wyzwanie.

Celem niniejszej książki jest przekazanie niezbędnej wiedzy osobom zajmującym się nauczaniem dzieci jeździectwa. Na początek przyjrzymy się zmianom w aktywności ruchowej najmłodszych we współczesnym społeczeństwie (rozdział 1) oraz wynikającymi z tego trudnościami i wyzwaniami w nauce jazdy konnej. W rozdziałach 2-5 zajmiemy się teoretycznymi podstawami długoterminowego, systematycznego szkolenia jeździeckiego, rozwoju motorycznego oraz cechami rozwojowymi dzieci w poszczególnych grupach wiekowych. Ponadto omówimy komponenty wydolności sportowej jeźdźca oraz koncepcję szkolenia podstawowego i wszechstronnego szkolenia motorycznego w jeździectwie. W rozdziale 6 wskażemy na szczególną rolę konia w rozwoju osobowościowym dziecka.

Rozdziały 7. i 8. poświęcone są podstawom nauki ruchu, organizacji szkolenia, pomocom dydaktycznym oraz środkom i metodom w nauczaniu dzieci. Są one wprowadzeniem do rozdziału 9., w którym przedstawiamy wskazówki dotyczące nauki w poszczególnych grupach wiekowych. W rozdziale 10. radzimy, jak postępować w szczególnych sytuacjach oraz radzić sobie z emocjami towarzyszącymi nauce jazdy konnej najmłodszych, jak efektywnie współpracować z rodzicami, a także dbać o kwestie bezpieczeństwa. Ostatni rozdział 11. poświęcony jest w całości praktycznym aspektom nauczania. Zawiera wiele pomysłów i propozycji na wszechstronne, kreatywne szkolenie jeździeckie dzieci.

Wielu instruktorów już od lat z sukcesem zajmuje się nauczaniem młodych jeźdźców. Mamy jednak nadzieję, że i oni znajdą w tej książce nowe inspiracje, które wykorzystają w codziennej pracy.

Pragniemy podkreślić, że wszystkie zdjęcia i nagrania umieszczone w niniejszej książce zostały wykonane w autentycznych życiowych sytuacjach. Bardzo ważne było dla nas, aby proponowane ćwiczenia i zabawy były wykonalne w praktyce. Dlatego ujęcie nie zawsze przedstawiają obraz idealny. Podczas długiego procesu nauki nie wszystko zawsze idzie zgodnie z planem.

Spis treści

1. Zmiany w aktywności ruchowej dzieci - zmiany w procesie szkolenia?
2. Długoterminowe szkolenie jeździeckie dzieci z uwzględnieniem naturalnych etapów rozwoju
3. Rozwój motoryczny, a charakterystyka etapów rozwoju dzieci

3.1 Rozwój motoryczny w wieku przedszkolnym od 4 do 6-7 lat

3.2 Rozwój motoryczny w młodszym wieku szkolnym od 6-7 do 9-10 lat

3.3 Rozwój motoryczny w starszym wieku szkolnym - dziewczynki: od 10-11 do 11-12 lat, chłopcy: od 10-11 do 12-13 lat

3.4 Charakterystyka etapów rozwoju

4. Wydolność sportowa w jeździectwie - teoria treningu i ruchu

4.1 Zdolności koordynacyjne

4.2 Zdolności kondycyjne

4.3 Rozróżnienie pomiędzy zdolnościami i umiejętnościami motorycznymi

5. Podstawowe szkolenie jeździeckie i wszechstronne szkolenie motoryczne dzieci

5.1 Trening zdolności koordynacyjnych

5.2 Trening zdolności kondycyjnych

6. Szczególna rola konia w rozwoju osobowości dziecka
7. Rola instruktora

7.1 Podstawy teorii ruchu

8. Organizacja szkolenia jeździeckiego dla dzieci

8.1 Planowanie nauki, metodyka, dydaktyka

8.2 Wykorzystanie metod, pomocy naukowych i mediów

8.3 Koncepcja metodyczna

9. Nauczanie dzieci

9.1 Nauka jazdy konnej w wieku przedszkolnym (od 4 do 6-7 lat)

9.2 Nauka jazdy konnej w młodszym wieku szkolnym (od 6-7 lat do 10 lat)

9.3 Nauka jazdy konnej w starszym wieku szkolnym (od 10 do 12 lat)

10. Postępowanie w sytuacjach szczególnych

10.1 Emocje

10.2 Współpraca z rodzicami

10.3 Bezpieczeństwo

11. Nauczanie jazdy konnej dzieci w praktyce

11.1 Ćwiczenia  i zabawy bez konia

11.2 Ćwiczenia i zabawy na lonży - w siodle i na ziemi

11.3 Tory przeszkód z koniem i bez konia

11.4 Pierwsze ćwiczenia z zakresu profilaktyki upadków: Pierwsze ćwiczenia z zakresu profilaktyki upadków

11.5 Ćwiczenia na płaskim podłożu

11.6 Ćwiczenia skokowe

11.7 Jazda w terenie

Załącznik

Posłowie

Wykaz literatury