Lipień

Oddajemy do rąk Czytelnika nową monografię poświęconą lipieniowi. Poprzednia publikacja pt. Lipień (Witkowski i in. 1984), której nakład został wyczerpany już dawno temu, jest dzisiaj praktycznie niedostępna, nawet w obiegu antykwarycznym. Ponadto w ostatnich 34 latach nastąpił tak znaczny postęp w badaniach nad tą rybą, w Polsce i na świecie, że wiele kwestii wymagało gruntownego przepracowania.

Do najważniejszych dziedzin badawczych w ostatnim okresie należały genetyka molekularna i filogenetyka. Rozwój badań molekularnych umożliwił poznanie stopnia pokrewieństwa filogeograficznego różnych populacji lipieni, zasięgu ich występowania i historycznego rozwoju. To zaś ma daleko idące praktyczne implikacje dla skuteczniejszej ochrony lipienia i zarządzania jego populacjami. Odkryto też i opisano nowe gatunki i formy lipieni, nad którymi kontynuowane badania mogą wnieść wiele dalszych informacji o tej grupie ryb.

Drugim ważnym nurtem badawczym, zwłaszcza w Polsce, jest technika rozrodu i podchowu stadiów młodocianych. Badania są prowadzone od ponad 20 lat w Zakładzie Hodowli Ryb Łososiowatych w Rutkach, Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie (Grudniewska i Grudniewski 1991) we współpracy ze specjalistami z różnych dziedzin, hodowcami i naukowcami. Efektem tej współpracy jest m.in. dalsze doskonalenie tej techniki (a także liczne publikacje - podane i omówione w dalszej części książki), co również ma duże znaczenie dla skuteczniejszej ochrony lipienia, dzięki produkcji materiału zarybieniowego.

Trzecim nurtem jest ochrona lipienia i zarządzanie łowiskami, co wynika z drastycznego spadku populacji tego gatunku w wielu wodach w Polsce i na świecie w wyniku antropogenicznych zmian w środowisku, przełowienia (metodami wędkarskimi i nielegalnymi), drapieżnictwa ptaków, a także nie zawsze skutecznych działań ochronnych i zarybień (Witkowski i in. 2009). Dotyczy to w zasadzie wszystkich gatunków lipienia. Szczególnym elementem tych badań są relacje między lipieniem i kormoranem, w wyniku silnego wzrostu populacji tego ichtiofaga w ostatnich 40 latach w Europie. Należy oczekiwać, że kwestie związane z szeroko rozumianą tematyką ochrony lipienia pozostaną w centrum zainteresowania badaczy w przyszłości, z uwagi na dużą wrażliwość tej ryby na zmiany w środowisku.

Czwartym nurtem są badania biologiczne. Dotyczy to zwłaszcza takich kwestii, jak wielkość populacji, zachowanie się lipienia w środowisku, tarło i wylęg, wzrost i wiek, migracje i odżywianie.

Wyraźny wzrost zainteresowania lipieniem w ostatnim okresie wynika również z ogromnego znaczenia tej ryby dla wędkarstwa. Dotyczy to nie tylko Polski, gdzie lipień jest najważniejszym gatunkiem dla wędkarzy muchowych, ale także wielu innych krajów w Europie i Ameryce Północnej, w których połów ryb łososiowatych na sztuczną muszkę staje się coraz bardziej popularną formą wypoczynku i coraz ważniejszym elementem ekonomicznym turystyki wędkarskiej.

Lipieniem, podobnie jak i wielu innymi gatunkami ryb, współcześnie zajmują się nie tylko wędkarze, ichtiolodzy, zarządcy wód i genetycy. Rozwój nauki sprawia, że ryby mają coraz większe znaczenie w szerokim spektrum badań, np. historycznych, archeologicznych, kulturoznawczych, filologicznych, ekonomicznych i socjologicznych. Z tego powodu w książce odniesiono się do wielu aspektów poznania lipieni, w celu podsumowania dotychczasowego stanu wiedzy o tej rybie i jej przybliżenia szerszemu gronu Czytelników.

Przedstawione w monografii informacje w dużej mierze oparte są na wynikach własnych badań autorów, prowadzonych w Polsce i za granicą. Szeroko uwzględnione zostały również dane z literatury krajowej i zagranicznej, dotyczące także innych gatunków lipieni. Wynika to z kilku powodów. Po pierwsze, coraz liczniej polscy wędkarze udają się na zagraniczne łowiska dla połowu lipieni. Po drugie, biologia lipieni w innych regionach Europy nieco się różni od tych w Polsce. W szczególności dotyczy to populacji w północnej części kontynentu. Po trzecie, szereg badań, zwłaszcza z USA i Kanady, w istotny sposób uzupełnia te z Europy, pozwalając lepiej poznać wiele aspektów biologii lipieni oraz zarządzania populacjami tego gatunku.

W treści

Rozdział 1. Ewolucja, systematyka, rozsiedlenie i nazewnictwo lipieni

Rozdział 2. Informacje historyczne dotyczące lipienia w Europie .

Rozdział 3. Rozród lipieni

Rozdział 4. Siedlisko i migracje

Rozdział 5. Wiek, wzrost i biomasa lipieni

Rozdział 6. Biotechnika hodowli

Rozdział 7. Pokarm i żerowanie

Rozdział 8. Choroby i pasożyty lipieni

Rozdział 9. Presja drapieżników na lipienia

Rozdział 10. Połów i znaczenie gospodarcze

Rozdział 11, Ochrona lipienia i zarządzanie łowiskami

Rozdział 12. Memorabilia thymallica

Rozdział 13. Wartość użytkowa

Rozdział 15. Literatura

Rozdział 16. Indeks