Gastroenterologia psów i kotów

Ten zaktualizowany podręcznik zawiera nowoczesny, dobrze zaplanowany i miarodajny przegląd obecnej wiedzy z zakresu chorób przewodu pokarmowego, które stanowią wyzwanie zarówno dla lekarzy praktyków, jak i nauczycieli akademickich. Głównym celem niniejszej publikacji jest zapewnienie lekarzom weterynarii zasobu informacji, które mogą przyczynić się do poprawy jakości życia psów i kotów cierpiących na te choroby – innymi słowy ułatwienie skutecznego rozpoznawania oraz leczenia schorzeń gastroenterologicznych. Zaszczytem dla mnie jest znajomość i współpraca z redaktorami Hallem, Williamsem oraz Kathrani, którzy wspólnie stworzyli kompendium zaawansowanej teoretycznej i  praktycznej wiedzy z  zakresu gastroenterologii. Zgromadzili międzynarodową grupę autorów, składającą się z  ekspertów, którzy zręcznie opisali problemy pacjentów, podejście diagnostyczne oraz zasady postępowania terapeutycznego każdej z istotnych chorób przewodu pokarmowego, wątroby oraz trzustki. Obfitość tabel i rycin, a także algorytmów diagnostycznych pozwala na szybkie uzyskanie kluczowej wiedzy odnośnie do poszczególnych schorzeń. Należy również podkreślić wysoką jakość kolorowych fotografii zamieszczonych w  publikacji, szczególnie tych, które przedstawiają obrazy endoskopowe i zmiany histopatologiczne. Spodziewam się, że ten podręcznik szybko stanie się podstawową „pozycją obowiązkową” we wszystkich księgozbiorach weterynaryjnych. Za  stworzenie najnowszej wersji Gastroenterologii psów i  kotów redaktorom niewątpliwie należy się pochwała. Ta znakomita publikacja jest kontynuacją tradycji zapewniania najlepszej jakości wiedzy naukowej na temat rozpoznawania i leczenia chorób gastroenterologicznych u psów i kotów. Jestem pewien, że mój egzemplarz będzie w częstym użyciu.

Minęło już ponad 10 lat od chwili drugiego wydania Gastroenterologii psów i kotów Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt – BSAVA. Przyszedł czas na publikację wydania trzeciego; nasza wiedza o funkcjach trawiennych i immunologicznych przewodu pokarmowego rozwinęła się od tamtego momentu w sposób wręcz wykładniczy. Zaczynamy obecnie rozumieć kluczową rolę w tym ekosystemie dwóch kolejnych czynników: żywienia i mikrobioty, a także poznawać korzyści, jakie dla zdrowia przewodu pokarmowego może przynieść manipulacja tymi dwoma elementami. Pewne kwestie nadal pozostają nierozstrzygnięte, szczególnie te dotyczące naszego rozumienia przewlekłych enteropatii zapalnych, a także wątpliwości, czy termin „zapalna choroba jelit” (IBD – inflammatory bowel disease) nadal należy stosować w medycynie weterynaryjnej. Dwóch współredaktorów poprzedniego wydania powróciło do  „swojego głupstwa” oraz powitało nową współredaktorkę, Aarti Kathrani. Jej dyplomy z zakresu medycyny wewnętrznej i dietetyki weterynaryjnej dowodzą, że jest idealną ekspertką, której wkład w niniejszy podręcznik to istotne i poprawne treści. Cała książka została napisana od początku i ułożona w taki sposób, aby przedstawić nowe zdobycze nauki oraz zwiększyć dostępność i użyteczność wiedzy dla nieustannie zajętych lekarzy praktyków. Do udziału w tworzeniu tego podręcznika zaprosiliśmy wielu wybitnie zapowiadających się specjalistów w dziedzinie gastroenterologii, co pozwoliło nam przedstawić aktualne punkty widzenia i co stanowi odbicie rosnącej liczby specjalistów pracujących w prywatnych (nieakademickich) ośrodkach referencyjnych. Książka skupia się na chorobach występujących w Wielkiej Brytanii, lecz wspomniane są także choroby spotykane w krajach egzotycznych – nie tylko z powodu podróży zwierząt towarzyszących i zmian klimatycznych, które mogą zmienić dystrybucję geograficzną chorób, lecz także dlatego, że BSAVA pragnie, aby podręczniki wydawane przez Stowarzyszenie były przydatne dla praktyków na całym świecie. W książce znajduje się dużo odniesień do innych podręczników wydanych przez BSAVA [BSAVA Manual of Canine and Feline Abdominal Surgery; BSAVA Manual of Canine and Feline Dentistry and Oral Surgery (Stomatologia i chirurgia jamy ustnej psów i kotów, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021 – przyp. red.); BSAVA Manual of Canine and Feline Endoscopy and Endosurgery; BSAVA Manual of Canine and Feline Head, Neck and Thoracic Surgery; BSAVA Manual of Canine and Feline Oncology], w których szczegółowo opisano specyficzne choroby oraz techniki. Wszystkie dawkowania leków pochodzą z książki BSAVA Small Animal Formulary. Podręcznik jest podzielony na cztery części. Pierwsza z nich rozpoczyna się od podkreślenia kluczowej roli zbierania informacji z wywiadu i przeprowadzania badania fizykalnego. Następnie omówiono i starannie zilustrowano ogólne metody wykonywania badań laboratoryjnych i obrazowych oraz technik biopsyjnych. Część druga zawiera dwadzieścia zwięzłych rozdziałów opisujących podejście diagnostyczne oraz rozpoznania różnicowe dla najczęściej spotykanych problemów dotyczących przewodu pokarmowego, trzustki oraz wątroby, co zapewnia zajętym lekarzom weterynarii praktyczne wskazówki. Choć specyficzne metody leczenia omówiono w ostatniej części, to część trzecia zajmuje się uzasadnieniem sposobów terapii dostępnych w postępowaniu w przypadkach chorób przewodu pokarmowego, trzustki oraz wątroby. Nie tylko opisano leki przeciwdrobnoustrojowe, przeciwpasożytnicze oraz działające objawowo w  przypadkach wymiotów, biegunki i zaparć, lecz także szczegółowo omówiono kluczowe znaczenie płynoterapii i postępowania dietetycznego, w tym niefarmakologiczne metody manipulacji mikrobiotą przewodu pokarmowego. Ostatnia część przedstawia specyficzne choroby poszczególnych narządów przewodu pokarmowego (od jamy ustnej do  prostnicy, a  także trzustki, wątroby i  dróg żółciowych), opisując ich patofizjologię, objawy kliniczne, sposoby leczenia i rokowanie. Lekarze praktycy zajmujący się małymi zwierzętami najprawdopodobniej przyjmują psy i koty z objawami ze strony przewodu pokarmowego każdego dnia. Znajomość niniejszego podręcznika powinna zapewnić im lepszy wgląd w choroby, które leczą, i większą satysfakcję zawodową. Odnośniki do innych publikacji w każdym rozdziale są ograniczone głównie do ważnych pozycji, które pojawiły się od momentu ostatniego wydania; dotyczą też starszych prac naukowych i kluczowych recenzji, przytaczanych z myślą o zainteresowanym czytelniku. Biorąc pod uwagę wzrost specjalizacji nawet w obrębie badań laboratoryjnych, zapewniono także w odpowiednich miejscach łącza do stron internetowych będących źródłem informacji m.in. o niszowych badaniach przewodu pokarmowego. Podsumowując, redaktorzy uznają niniejsze trzecie wydanie Gastroenterologii psów i kotów za źródło najbardziej aktualnej wiedzy o chorobach przewodu pokarmowego, trzustki, wątroby i dróg żółciowych w formacie pozwalającym zapracowanym lekarzom praktykom na poznanie logicznego podejścia do problemów związanych z przewodem pokarmowym oraz ich rozwiązywania. Parafrazując cytat z filmu „Szaleństwo króla Jerzego”: „zawsze uważaliśmy, że stolec mówi więcej niż tętno”. Mamy nadzieję, że czytelnik podzieli zainteresowania redaktorów gastroenterologią.

Spis treści

Współautorzy vii

Słowo wstępne ix

Przedmowa x

Część 1. Procedury i techniki diagnostyczne

1 Wprowadzenie 1

2 Badanie kału 6

3 Obrazowanie przewodu pokarmowego, wątroby i trzustki 15

4 Endoskopia 31

5 Chirurgia przewodu pokarmowego 39

6 Biopsja i badanie cytologiczne 49

Część 2. Podejście diagnostyczne do wybranych problemów

7 Polifagia 57

8 Brak łaknienia (anoreksja) i zmniejszone łaknienie (hiporeksja) 60

9 Utrata masy ciała 64

10 Ślinotok 68

11 Halitoza 73

12 Dysfagia 78

13 Ulewanie 83

14 Wymioty ostre 87

15 Wymioty przewlekłe 92

16 Wzdęcia 97

17 Ostra biegunka 101

18 Przewlekła biegunka 106

19 Wymioty krwawe (haematemesis) 111

20 Smoliste stolce (melaena) 115

21 Krew w kale (hematochezja) 118

22 Bolesne oddawanie stolca (dyschezja) 121

23 Bolesne lub puste parcia (tenesmus) 124

24 Wodobrzusze 128

25 Żółtaczka 133

26 Ogólnoustrojowe, neurologiczne i rzadko spotykane objawy chorób przewodu pokarmowego 138

Część 3. Postępowanie z pacjentem

27 Terapie niefarmakologiczne 144

28 Nieswoista terapia farmakologiczna 152

29 Leki przeciwbakteryjne 166

30 Środki przeciwpasożytnicze i pasożyty przewodu pokarmowego u psów i kotów 172

Część 4. Choroby określonych układów/narządów

31 Jama ustna, ustna część gardła (oropharynx) i gruczoły ślinowe 176

32 Przełyk 194

33 Żołądek 214

34 a Jelito cienkie – informacje ogólne 243

b Jelito cienkie – choroby ostre 250

c Jelito cienkie – choroby przewlekłe 262

35 Okrężnica i prostnica 277

36 Zewnątrzwydzielnicza funkcja trzustki 287

37 a Wątroba – zaburzenia hepatocytów i dróg żółciowych 303 Penny Watson

b Wątroba – choroby naczyniowe 335

Skorowidz