Zioła. Uprawa i zastosowanie

Od lat 70. ubiegłego wieku obserwuje się w Polsce coraz większe zainteresowanie ziołolecznictwem i medycyną alternatywną. Jednocześnie, wraz z rozwojem przemysłu spożywczego, zwiększa się zapotrzebowanie na produkty przyprawowe oraz roślinne dodatki zapachowe, konserwujące i prozdrowotne, których bogatym źródłem są zioła. Wzrasta zatem popyt na różnorodne surowce zielarskie, a także chęć zgłębiania wiedzy z zakresu ich produkcji.

Książka zawiera szczegółowe informacje na temat biologii roślin zielarskich, technologii ich uprawy oraz metod zbioru, suszenia i przechowywania surowców. Opisano w niej substancje biologicznie aktywne występujące w ziołach oraz ich działanie. Autorki poruszyły w publikacji zagadnienia dotyczące znaczenia gospodarczego roślin zielarskich w Polsce oraz przedstawiły możliwości rozwoju uprawy i zagospodarowania surowców – do suszenia i na świeże zioła w doniczkach. Ponadto charakterystykę wybranych i zaprezentowanych – 32 gatunków ziół o największym znaczeniu gospodarczym – wzbogaca wiele zdjęć roślin w różnych fazach rozwoju.

Można zaryzykować stwierdzenie, że przy malejącej opłacalności produkcji tradycyjnych gatunków roślin ogrodniczych, uprawa ziół może być alternatywnym źródłem dochodu dla wielu gospodarstw. Za wyborem tego profilu działalności przemawia między innymi podobieństwo w sposobie uprawy tych roślin do warzyw czy niektórych krzewów owocowych oraz duże perspektywy zbytu surowca. Uprawa ziół może być także alternatywą dla rolników dotychczas niezwiązanych z tą grupą roślin.

Rozwój produkcji zielarskiej w Polsce ma duże szansę powodzenia, także dzięki eksportowi ziół, przede wszystkim do krajów Unii Europejskiej. Naszym atutem jest ponad 100-letnia tradycja ich uprawy oraz fakt, że nadal duże obszary kraju są wolne od zanieczyszczeń środowiska. Warto też podkreślić, że jako jeden z nielicznych krajów europejskich dysponujemy znaczną liczbą własnych odmian (22 oryginalnych odmian roślin zielarskich), które z racji wyhodowania ich w Polsce doskonale sprawdzają się w warunkach klimatu umiarkowanego.

Obecnie w Polsce uprawianych jest około 80 różnych gatunków, ale szacuje się, że liczba ta w najbliższym czasie wzrośnie, z uwagi na wprowadzanie do uprawy wielu gatunków pozyskiwanych dotychczas ze stanowisk naturalnych oraz gatunków obcego pochodzenia. W niniejszej publikacji opisano tylko te, które mają duże znaczenie gospodarcze i perspektywy rozwoju. Poza szczegółową charakterystyką morfologiczno-rozwojową i wymaganiami siedliskowymi wybranych gatunków przedstawiono także zalecane techniki ich uprawy, zapewniające uzyskanie optymalnych plonów surowca dobrej jakości.

Biorąc pod uwagę wielki potencjał roślin zielarskich i wychodząc naprzeciw aktualnym trendom, przygotowałyśmy zbiór najważniejszych informacji na ich temat, wierząc że wielu osobom pomogą podjąć decyzję o rozpoczęciu uprawy ziół, będących tak bardzo ciekawą i wartościową grupą roślin.

Spis treści

Gospodarcze znaczenie roślin zielarskich

Uwarunkowania klimatyczne uprawy roślin zielarskich w Polsce

Czynniki wpływające na plonowanie i jakość surowca zielarskiego

Czynniki genetyczne; Czynniki rozwojowe; Czynniki środowiskowe; Czynniki pozbiorcze

Substancje biologicznie aktywne roślin zielarskich

Związki podstawowe; Barwniki asymilacyjne; Związki wtórne

Uprawa roślin zielarskich

Stanowisko; Zmianowanie; Przygotowanie gleby; Potrzeby pokarmowe roślin; Rozmnażanie roślin;

Zabiegi pielęgnacyjne

Zwalczanie chwastów; Przerzedzanie zasiewów; Usuwanie pędów kwiatostanowych; Odmładzanie plantacji; Nawadnianie; Przedzimowe zabezpieczanie plantacji

Choroby i szkodniki - charakterystyka i zwalczanie

Integrowana ochrona roślin zielarskich

Zbiór, suszenie i przechowywanie surowców zielarskich

Zbiór surowców zielarskich

Suszenie surowców zielarskich

Przygotowanie surowca do suszenia; Suszenie na otwartej przestrzeni; Suszenie powietrzne; Suszenie w podwyższonej temperaturze

Wydajność suszenia i cechy dobrze wysuszonego surowca

Przechowywanie surowców zielarskich

Opakowania dla surowców zielarskich

Uprawa roślin zielarskich na świeży surowiec

Hodowla i odmiany roślin zielarskich

Biologia, szczegółowa uprawa i zastosowanie wybranych gatunków roślin zielarskich

Arcydzięgiel lekarski; Babka lancetowata; Bazylia pospolita; Bylica estragon; Czarnuszka siewna; Cząber ogrodowy; Drapacz lekarski; Dziurawiec zwyczajny; Hyzop lekarski; Jeżówka purpurowa; Kminek zwyczajny; Kolendra siewna; Koper włoski; Kozłek lekarski; Lawenda wąskolistna; Lebiodka pospolita; Lubczyk ogrodowy; Majeranek ogrodowy; Malwa czarna; Melisa lekarska; Mięta pieprzowa;

Nagietek lekarski; Ogórecznik lekarski; Oman wielki; Ostropest plamisty; Pokrzywa zwyczajna; Prawoślaz lekarski; Rumianek pospolity; Szałwia lekarska; Tymianek właściwy; Wiesiołek dwuletni i wiesiołek dziwny

Aneks

Tabela I. Wykaz gatunków ziół oraz terminy zakładania plantacji i zbioru surowca

Tabela II. Wykorzystanie ziół w nawożeniu i ochronie roślin