Barwne formy pstrąga tęczowego

Zróżnicowanie organizmów mające podłoże genetyczne jest podstawowym warunkiem ewolucji. W jej wyniku promowane są formy lepiej przystosowane do środowiska, zaś te wykazujące cechy utrudniające bytowanie są eliminowane.
Naturalne ubarwienie ryb jest rezultatem kompozycji różnego typu pigmentów występujących w specyficznych komórkach, jak na przykład melanofory, ksantofory czy erytrofory kontrolujące ekspresje, odpowiednio, barw czarnej, żółtej czy czerwonej. Inny rodzaj komórek stanowią irydocyty usytuowane w naskórku, zawierające kryształki guaniny, która odbijając światło stwarza wrażenie białego, a czasem błękitnego zabarwienia.

Najczęstszym przypadkiem nietypowego ubarwienia jest albinizm polegający na braku melaniny i ograniczonym występowaniu innych barwników, w efekcie, czego ryba jest biała lub lekko różowa, zaś oczy ze względu na przeświecające naczynia krwionośne mają barwę czerwoną. Osobniki o nietypowym ubarwieniu mają mniejszą szansę przeżycia w warunkach naturalnych niż w kontrolowanych, dlatego też formy barwne wielu gatunków „ujawniają” się w hodowlach, jak na przykład złote jazie (orfy) Leuciscus idus, liny Tinca tinca czy mniej znane formy siei Coregonus lavaretus i niebieskiego lipienia Thymallus thymallus. Nietypowe ubarwienie jest najczęściej cechą recesywną, to znaczy, iż występuje tylko u osobników posiadających dwa identyczne allele genu tej barwy. Podstawowe pojęcia dotyczące Mendlowskiego systemu dziedziczenia ubarwienia będą przedstawione w dalszej części opracowania poświęconej żółtej (albinotycznej) formie pstrąga tęczowego.

Ryby o nietypowym ubarwieniu bądź kształtach traktowane są jako ozdobne zwierzęta hodowane w akwariach i w sadzawkach ogrodowych. Najbardziej znany jest karaś Carassius auratus zwany złotą rybką, hodowany w Chinach od tysiąca lat (Zhen 1988 za Wohlfarth i Rothbard 1991). Są one selekcjonowane w celu spotęgowania pożądanych cech, takich jak ubarwienie, kształt płetw czy ciała. Szczegółowe studia nad dziedziczeniem ubarwienia przeprowadzono już w latach 20. i 30. ubiegłego wieku na makropodach (ryba rajska) Macropodus opercularis, medakach (ryżanka) Oryzias latipes, poeciliach (gupik) Poecilia reticulata i platkach Xiphophorus maculatus (Purdom 1993). Ozdobne karpie (koi) są kolorowymi formami wywodzącymi się z hodowlanych ryb Cyprinus carpio, wyprowadzonymi z pojedynczych mutantów w Prefekturze Niigata w Japonii w XIX wieku (McDowall 1989). Istnieje wiele mutacji kolorów u karpi, takie jak złota, szara i błękitna. Wszystkie one są recesywne do barwy dzikiej i dziedziczą się niezależnie. Aktualnie ze względu na dużą popularność ozdobnych karpi koi (oryginalna nazwa nishiki-goi) uzyskano ryby o barwach czarnej, błękitnej, czerwonej, pomarańczowej, żółtej, białej oraz kilku różnych kolorach ciała. Dziedziczenie niektórych wzorów ubarwienia karpi koi jest znane dzięki pracom Katasonov (1974, 1978 za Wohlfarth i Rothbard 1991), jednakże nadal brak jest wystarczającej wiedzy umożliwiającej w pełni kontrolowaną reprodukcję dotychczas znanych wzorów ubarwienia. W rezultacie do rozrodu dobierane są pary rodzicielskie o jedynie częściowo znanym genotypie, a z licznego potomstwa uzyskuje się niewielką ilość osobników o pożądanym ubarwieniu, osiągających nieraz wysokie ceny na specjalistycznych targach ryb ozdobnych.

Spis treści

Wstęp

Nieco genetyki

Rodowód pstrąga tęczowego

Formy ubarwienia pstrąga tęczowego

Perspektywy rozwoju hodowli pstrągów kolorowych

Słownik

Literatura