Podstawy rybactwa

Rybactwo jest jednym z najstarszych zajęć człowieka. Jest ważnym działem produk­cji żywności, rekreacji i ochrony środowiska, między innymi poprzez kształtowanie właściwego wykorzystywania zbiorników wodnych. W jego zakres wchodzi rybactwo morskie, ograniczone najczęściej do rybołówstwa i rybactwo śródlądowe, które dzieli się na stawowe, jeziorowe i rzeczne.

Rybactwo stawowe wiąże się ze sztucznie utworzonymi zbiornikami oraz rybami, których chów jest najbardziej efektywny. Zaliczane jest często do akwakultury, czyli cho­wu i hodowli różnych organizmów wodnych we wszystkich rodzajach wód słodkich (jeziora, rzeki, stawy) oraz morzach i oceanach. Oprócz ryb dotyczy ona także chowu ali­gatorów, żab, skorupiaków (raki, krewetki, kraby), mięczaków (ostrygi, omułki), perłoptawów oraz uprawy jadalnych glonów morskich. W Europie przedmiotem akwa­kultury jest głównie pstrąg tęczowy, karp i łosoś, w Ameryce pstrąg i sum kanałowy, w krajach podzwrotnikowych obok karpia - tilapia, a w Chinach karp, amury i tołpygi.

Rybactwo jeziorowe i rzeczne prowadzone jest w zbiornikach naturalnych oraz sztucznych i obejmuje wiele czynności związanych zarówno z chowem i hodowlą ryb (produkcja materiału zarybieniowego i zarybianie), jak i rybołówstwem. Składowym jego elementem jest rybactwo rekreacyjne, zwane dalej wędkarstwem, realizowane jako amatorskie połowy ryb, często z wykorzystywaniem łowisk specjalnych.

Rybactwo jest ściśle powiązane z ochroną środowiska. Wpływa na poprawę stanu czystości wody używanej do napełniania stawów, gdzie jest oczyszczana. W jeziorach, rzekach i zbiornikach zaporowych pomaga temu odłów ryb. Stymuluje on wzrost bioma­sy eksploatowanej populacji przez tworzenie warunków do zwiększenia efektywności rozrodu i uzupełniania młodzieżą stada połowowego. Odmłodzone populacje wykorzy­stują w większym stopniu zjadany pokarm na przyrost masy ciała niż na procesy metabo­liczne i rozwój gruczołów płciowych. Umożliwia to lepsze wykorzystanie materii orga­nicznej zbiorników oraz zapobiega naturalnym śnieciom słabiej eksploatowanych popu­lacji ryb. Uwzględniając ogólną masę odłowu z jezior, rzek i zbiorników zaporowych, stanowiącą w Polsce ok. 40 tyś. ton, trzeba zaznaczyć, że wpływa to istotnie na poprawę stanu ich czystości. W niektórych przypadkach rybactwo może jednak pogarszać stan środowiska. Dotyczy to w szczególności intensywnego chowu ryb w zbiornikach natural­nych oraz wiąże się z połowami wędkarskimi z użyciem dużej masy różnych zanęt.

Rybactwo zwiększa także retencję i poprawia stosunki wodne oraz umożliwia wypo­czynek i rekreację. Jego efektywność stymuluje działalność naukowa, dydaktyka oraz upowszechniające ich osiągnięcia publikacje. Niniejszy podręcznik stanowi zwięzłe uję­cie praktycznych i teoretycznych zagadnień z tego zakresu. Przygotowano go z myślą o potrzebach studentów pierwszych lat studiów oraz szerokiej grupy czytelników zainte­resowanych środowiskiem wodnym, rybami i rybactwem. Przedstawia dotychczasową efektywność działania rybactwa w skali całego świata oraz krótką charakterystykę ryb występujących w polskich wodach śródlądowych, sposoby ich pozyskiwania, przetwa­rzania i rozprowadzania. Słuchaczom tego kierunku studiów umożliwia zawężenie zain­teresowań dotyczących perspektywicznego wykorzystywania środowiska wodnego, występujących w nim organizmów oraz sposobów ich zagospodarowania.