Chwasty i rośliny ruderalne pól uprawnych

Zbiorowiska roślinne i zwierzęce, zasiedlające pola uprawne określonego typu gleb, w których współistnienie i rozwój poszczególnych gatunków roślin i zwierząt uwarunkowane są przez ich wzajemne stosunki ekologiczne i biocenotyczne oraz przez wpływy zmiennej uprawy roli i roślin nazywamy biocenozami polnymi, czyli wspólnotami życiowymi organizmów polnych. Należą one do grupy agrobiocenoz, czyli biocenoz rolniczych. Oprócz pól uprawnych agrobiocenozami są: sady, ogrody warzywne, łąki kośne, pastwiska i inne użytki rolnicze. Wszystkie biocenozy tego rodzaju odznaczają się antropogenicznym pochodzeniem oraz celowo kształtowanym przez rolnika składem gatunkowym zbiorowiska roślinnego i zwierzęcego. Wpływ ten przejawia się w ciągłym stosowaniu różnego rodzaju zabiegów agrotechnicznych i płodozmianów, zbiorze plonów oraz wyrównywaniu poprzez nawożenie wynoszonych z gleby składników pokarmowych. Biocenozy te zajmują tereny, na których dawniej znajdowały się zbiorowiska naturalne, leśne, łąkowe, bagienne czy torfowiskowe. Stopniowo ulegały zniszczeniu wskutek wyrębu lasów oraz osuszenia miejsc bagnistych, a w konsekwencji zostały zajęte przez rolnika pod trwałą uprawę polową. W miejscu pierwotnych wspólnot życiowych różnych typów powstały nowe, złożone z okresowo wysiewanych roślin uprawnych i towarzyszących im chwastów segetalnych oraz roślin i zwierząt miejscowego pochodzenia, które znalazły tam dogodne warunki do rozwoju. W skład tych zbiorowisk weszły także mikroorganizmy pasożytnicze, szkodniki zwierzęce i drobnoustroje glebowe (bakterie, sinice, śluzowce, glony, grzyby, pierwotniaki), od których zależy żyzność gleb i rozwój roślin uprawnych.

W biocenozach wydzielamy fitocenozy, czyli zbiorowiska roślin oraz zoocenozy, czyli zbiorowiska zwierząt. Taki podział ma charakter umowny, ponieważ w przyrodzie rośliny i zwierzęta powiązane są ze sobą więzami wzajemnych zależności i oddziaływań. Najbardziej charakterystycznymi składnikami biocenoz polnych są zbiorowiska chwastów. Różnicują się one florystycznie, głównie ze względu na rodzaj gleb.

Prawie do wszystkich rodzajów gleb przywiązane są specyficzne grupy chwastów, za pomocą których można łatwo wyznaczyć granice różnych zbiorowisk chwastów polnych, a także określićdpowiadające im biocenozy.

Oprócz gleb na biocenozy polne ogromny wpływ wywierają rośliny uprawne, a pod ich wpływem dane zbiorowisko chwastów polnych może występować pod postacią florystycznie różnych zespołów. W warunkach wprawdzie zmiennych, lecz stale podobnych i okreso­wo powtarzających się uprawach polowych zarówno zbiorowiska, jak i zespoły chwastów w zasiewach odznaczają się względną trwałością oraz florystyczną niezmiennością.

Na polach uprawnych uwarunkowana jest ona, przede wszystkim, przez trwałe i nie­zmienne zachwaszczenie gleb. Natomiast trwałość i niezmienność zespołów w zasiewach polega poza tym na podobieństwie warunków środowiskowych, występujących w łanach określonych gatunków roślin uprawnych oraz na braku warunków dla rozwinięcia dalszych procesów sukcesyjnych. Jednym słowem, zbiorowiska chwastów w zasiewach są stale mło­de, gdyż czas ich rozwoju jest zbyt krótki, aby mogły się zestarzeć i zginąć, jak to dzieje się na odłogach, gdzie chwasty stopniowo zanikają i stosunkowo prędko ustępują pod naporem sąsiadujących z nimi zbiorowisk roślin łąkowych czy leśnych.

Względna trwałość i niezmienność zbiorowisk i zespołów chwastów polnych pozwala na ich klasyfikację ekologiczno-florystyczną.

Spis treści

BIOLOGIA CHWASTÓW Wprowadzenie

Chwasty polne

Grupy biologiczne chwastów polnych

Grupy ekologiczne chwastów polnych

Dominujący czynnik ekologiczny - odczyn gleby

Dominujący czynnik ekologiczny - woda w glebie

Dominujący czynnik ekologiczny - zawartość azotu w glebie

Układ przestrzenny chwastów w łanach roślin uprawnych Chwasty w roślinach uprawnych

Chwasty zbóż ozimych

Chwasty upraw jarych

Chwasty upraw wieloletnich

Chwasty upraw roślin przemysłowych

Chwasty upraw roślin okopowych

Chwasty upraw ogrodniczych

Zachwaszczenie ściernisk

Głębokość systemów korzeniowych chwastów polnych

Szkodliwość chwastów dla zdrowia ludzi i zwierząt

Rola chwastów w rozprzestrzenianiu chorób i szkodników roślin

Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów

SKRZYPY

SITY

CHWASTY JEDNOLIŚCIENNE

CHWASTY DWULIŚCIENNE

LITERATURA

SPIS POLSKICH NAZW GATUNKÓW CHWASTÓW

SPIS ŁACIŃSKICH NAZW GATUNKÓW CHWASTÓW

SPIS POSPOLITYCH NAZW GATUNKÓW CHWASTÓW