Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze

Wzrost i rozwój rośliny oraz jej plon zależą między innymi od warunków śro­dowiska, przy czym stosunek poszczególnych czynników środowiska powinien być harmonijny, chociaż różny dla poszczególnych gatunków czy odmian roślin.

Wszelkie zaburzenia w układzie czynników środowiska powodują zachwianie równowagi w czynnościach życiowych rośliny, stając się przyczynami chorób. Jed­nocześnie ze stwierdzeniem u rośliny objawów chorobowych zadajemy sobie py­tanie: Jakie czynniki mogły je spowodować? Na to pytanie daje odpowiedź dział fitopatologii zwany etiologią, czyli nauka o przyczynach chorób. O ile w jednych przypadkach określenie przyczyny choroby, zwłaszcza występującej pospolicie, nie sprawia większych trudności, o tyle w przypadku występowania chorób nieinfekcyj-nych wymaga specjalnych i dłużej trwających badań.

Czynniki nieorganiczne powodują wiele różnych chorób roślin. Wspólną cechą tych chorób jest to, że nie przenoszą się z rośliny na roślinę. Nie oznacza to, że nie mogą wystąpić masowo i spowodować dużych szkód. Wśród czynników abiotycz­nych jedne bywają bezpośrednią przyczyną choroby, inne powodują tylko predys­pozycję chorobową roślin. Ogół chorobotwórczych czynników abiotycznych można podzielić na czynniki: atmosferyczne, glebowe oraz trujące dla roślin związki che­miczne, występujące w powietrzu, glebie i wodzie.

Do czynników atmosferycznych powodujących choroby roślin należą: zbyt wy­sokie lub zbyt niskie temperatury, niedobór lub nadmiar światła, wichury, opady at­mosferyczne, gwałtowne wyładowania atmosferyczne oraz niedostateczna lub zbyt wysoka wilgotność powietrza.

Spośród czynników glebowych najczęstszą przyczyną chorób są: brak lub nad­miar składników pokarmowych, nieodpowiedni odczyn gleby, niedostateczna lub nadmierna wilgotność gleby oraz tzw. zmęczenie gleby, które polega na jednostron­nym wyczerpaniu gleby ze składników pokarmowych i nagromadzeniu się w niej patogenów, a także innych drobnoustrojów niekorzystnych dla roślin oraz pożytecz­nej mikroflory, w wyniku zbyt długo trwającej uprawy tego samego gatunku na jed­nym miejscu.

Spośród szkodliwych dla roślin substancji chemicznych należy wymienić jako przyczynę chorób i uszkodzeń roślin niewłaściwie użyte preparaty ochrony roślin oraz fitotoksyczne dymy, gazy i ścieki z zakładów przemysłowych, dostające się do atmosfery i gleby.

W warunkach naturalnych chorobę powoduj ą najczęściej dwa (lub więcej) czyn­niki abiotyczne działające jednocześnie. Nierzadkie są też przypadki wykorzystywa­nia osłabienia roślin, spowodowanego chorobami niepasożytniczymi, przez bakterie czy grzyby, co sprawia, że obraz choroby bardzo się komplikuje i określenie właś­ciwej jej przyczyny sprawia niejednokrotnie duże trudności. Wówczas nierozłączne staje się laboratoryjne badanie materiału roślinnego i glebowego.

W niniejszym opracowaniu postaramy się Państwu przybliżyć wszystkie zagad­nienia dotyczące oceny stanu uszkodzeń roślin uprawnych, powodowanych przez czynniki nieinfekcyjne oraz ich wpływ na plonowanie i żywienie ludzi i zwierząt.

Spis treści

Wstęp 3

Nieinfekcyjne czynniki chorobowe 5

Zbyt mała lub nadmierna wilgotność powietrza 6

Nadmierne opady atmosferyczne 6

Zbyt niska temperatura7

Zbyt wysoka temperatura 8

Niedostatek lub nadmiar światła 8

Trujące składniki atmosfery 8

Nieinfekcyjne czynniki glebowe9
nadmiar wody w glebie i związany z tym niedostatek powietrza 9

Niedobór wody w glebie           10

Nieodpowiednia temperatura gleby 10

Niedobór lub nadmiar składników pokarmowych 11

Niedobór lub nadmiar azotu 11

Niedobór lub nadmiar fosforu 16
niedobór lub nadmiar potasu 22

Niedobór lub nadmiar magnezu27

Niedobór lub nadmiar wapnia 31

Niedobór lub nadmiar siarki 35

Niedobór lub nadmiar żelaza 38

Niedobór lub nadmiar boru 41

Niedobór lub nadmiar manganu44

Niedobór lub nadmiar miedzi 47

Niedobór lub nadmiar cynku 50

Niedobór lub nadmiar molibdenu 54

Opis chorób nieinfekcyjnych 57

Choroby nieinfekcyjne zbóż 58
choroby nieinfekcyjne roślin motylkowatych 64

Choroby nieinfekcyjne ziemniaka 67

Choroby nieinfekcyjne buraka 71

Choroby nieinfekcyjne rzepaku 76

Choroby nieinfekcyjne kukurydzy 79

Literatura 83