Rolniczy atlas chorób

W przekazanym czytelnikom podręczniku uwzględniono zagadnienia związane z ochroną najważniejszych upraw rolniczych przed chorobami występującymi na poszczególnych roślinach uprawnych, takich jak: zboża, rzepak, ziemniak, burak itp. Atlas ten nie ma charakteru poradnika zaierającego wykaz środków do zwalczania sprawców chorób. Podano w nim jedynie opis objawów choroby, źródło zakażenia, metody zwalczania oraz zagrożenia, jakie po­woduje masowe występowanie w uprawach polowych. Stąd niektóre informacje z za­kresu biologii mogą być nieco szerzej ujęte, podczas gdy inne z konieczności zostały po­minięte. W celach szkoleniowych atlas został uzupełniony bogatą kolekcją fotografii ilustrujących omawiane choroby.
Przyswojenie zagadnień ochrony roślin wymaga przede wszystkim przypomnie­nia zarówno informacji z zakresu fitopatologii, jak również wiadomości dotyczą­cych określonej rośliny uprawnej. Prawidłowa uprawa roli i pielęgnowanie roślin, a także przestrzeganie zasad właściwego nawożenia są nieodzownymi warunkami, które przede wszystkim decydują o zdrowotności i dobrym plonowaniu.

W ochronie roślin rolniczych w pierwszej kolejności należy zapoznać się z bio­logią poszczególnych chorób, a następnie poszukiwać metod ich zwalczania. Naj­ważniejsza, a równocześnie najtańsza i zawsze opłacalna jest metoda agrotechniczna (omówiona w tym podręczniku), która obejmuje cały zespół zabiegów ochronnych. Są one podstawą zarówno utrzymania zdrowotności wszystkich grup roślin upraw­nych, jak i bezpośredniego zwalczania wielu chorób. Każda roślina, która jest upra­wiana na właściwym stanowisku, przy przestrzeganiu odchwaszczania i racjonalne­go nawożenia może stać się bardziej odporna i wyrównuje straty masy spowodowane pojawieniem się choroby (łatwo regeneruje uszkodzone tkanki). Pierwszoplanowe znaczenie metody agrotechnicznej dotyczy przede wszystkim takich upraw rolni­czych, jak: zboża, ziemniaki czy rośliny motylkowate pastewne i oleiste.

Odmienną z kolei jest metoda chemiczna, której działanie polega na stosowaniu odpowiednich środków chemicznych. Zastosowanie różnych preparatów chemicz­nych daje bowiem nie tylko szybkie efekty, ale jednocześnie są bardzo skuteczne. Dlatego w wielu przypadkach licznego pojawu agrofagów zastosowanie środków chemicznych w ochronie okazuje się niezastąpione. Niemniej oprócz zalet metoda ta ma ona wiele cech niekorzystnych wynikających z działania związków chemicz­nych, które nieprawidłowo stosowane mogą powodować zatrucie różnych składni­ków środowiska. Również wiele czynników natury technicznej wpływa na niską efektywność ekonomiczną tych zabiegów. Zabieg chemiczny wykonany niedokład­nie nie jest dostatecznie skuteczny i w konsekwencji jest nie tylko nieopłacalny, ale niekiedy szkodliwy. Należy zawsze pamiętać, że środki chemiczne mogą być zalecane tylko wtedy, jeżeli uzasadnia to istotne zagrożenie plonów, a wszystkie towarzyszące okoliczności umożliwiają prawidłowe wykonanie zabiegu i skuteczne działanie środka.

Użycie środków chemicznych jest uzasadnione w przypadku ochrony roślin szczególnie cennych, na przykład wszystkich upraw nasiennych. Z większą nato­miast ostrożnością należy stosować środki chemiczne na zasiewy tych roślin, które przeznaczone są do konsumpcji lub na paszę dla zwierząt.

Podczas zaprawiania i opryskiwania określonych roślin środkami chemicznymi niezbędne jest też rygorystyczne przestrzeganie absolutnie wszystkich warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na konieczność przestrzegania okresów karencji oraz prewencji dla pszczół.

Oprócz metody agrotechnicznej i chemicznej w ochronie roślin znajdują również zastosowanie metody: biologiczna, fizyczna, mechaniczna i hodowlana.

Należy podkreślić wartość i potrzebę stosowania tzw. metody integrowanej ochrony. Polega ona na działaniu zespołowym, w którym należy uwzględnić rów­nolegle wszystkie elementy i dostępne środki decydujące o zdrowotności upraw i o skutecznej likwidacji chorób, jakie zagrażają plantacji. Stosowanie środków che­micznych jest w tym zespole metod ogniwem uzupełniającym wszędzie tam, gdzie inne działania nie mogą zapewnić wystarczającej skuteczności.

W zaleceniach dotyczących zwalczania poszczególnych chorób, jeśli chodzi o stosowanie środków chemicznych, odsyłamy czytelnika do szczegółowych infor­macji opracowywanych przez Instytut Ochrony Roślin (IOR) w Poznaniu w Zalece­niach Ochrony Roślin na kolejne lata.

Spis treści

WSTĘP

INFORMACJE OGÓLNE CHOROBACH

OBJAWY CHOROBOWE

PRZYCZYNY CHORÓB

Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze; Nieinfekcyjne czynniki glebowe; Nieinfekcyjne czynniki klimatyczne; Infekcyjne czynniki chorobotwórcze; Próg infekcyjny; Inkubacja; Właściwa choroba; Rozprzestrzenianie się patogenów w żywicielu; Źródła infekcji pierwotnej; Rozprzestrzenianie się czynników chorobotwórczych; Zdolności pasożytnicze czynników chorobotwórczych

OGÓLNE WIADOMOŚCI O CHOROBOTWÓRCZYCH PATOGENCH ROŚLIN

METODY ZWALCZANIA CHORÓB ROŚLIN

Metody agrotechniczne; Metody hodowlane; Metody mechaniczne; Metody chemiczne

INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN

CHOROBY ROŚLIN KRZYŻOWYCH

Choroby rzepaku

CHOROBY ROŚLIN BOBOWATYCH

Choroby boiku; Choroby fasoli; Choroby grochu; Choroby koniczyny, Choroby lucerny; Choroby łubinu

CHOROBY ROŚLIN OKOPOWYCH

Choroby buraka; Choroby ziemniaka

CHOROBY ROŚLIN SPECJALNYCH

Choroby chmielu; Choroby konopi; Choroby lnu; Choroby maku; Choroby słonecznika; Choroby tytoniu

CHOROBY ROŚLIN ZBOŻOWYCH 249