Szkodniki i owady pożyteczne w integrowanej ochronie roślin rolniczych

W przekazanym czytelnikom podręczniku uwzględniono zagadnienia związane z ochroną najważniejszych upraw rolniczych przed szkodnikami wielożernymi oraz występującymi na poszczególnych roślinach i grupach roślin uprawnych, takich jak zboża, rzepak, ziemniaki, buraki, bobowate itp.

Podręcznik ten nie ma charakteru publikacji zawierającej wykaz preparatów do zwalczania szkodników. Podano w nim jedynie opis szkodnika, jego rozwój, objawy żerowania, integrowane metody zwalczania, progi ekonomicznej szkodliwości oraz zagrożenia, jakie powoduje masowe występowanie agrofagów w uprawach polowych. Stąd niektóre informacje z zakresu biologii mogą być nieco szerzej przedstawione, podczas gdy inne z konieczności zostały pominięte. W celach szkoleniowych podręcznik został uzupełniony bogatą kolekcją fotografii ilustrujących omawiane zagadnienia.

Przyswojenie zagadnień ochrony roślin wymaga przede wszystkim przypomnienia wiadomości z zakresu zoologii, jak również dotyczących określonej rośliny uprawnej. Prawidłowa uprawa roli i pielęgnacja rośliny, a także przestrzeganie zasad właściwego nawożenia, są jak wiadomo nieodzownymi warunkami, które decydują o zdrowotności i dobrym plonowaniu.

W ochronie roślin rolniczych w pierwszej kolejności należy zapoznać się z biologią poszczególnych szkodników, a następnie poszukiwać metod ich zwalczania. Najważniejsza, a równocześnie najtańsza i zawsze opłacalna jest metoda agrotechniczna (omówiona w tym podręczniku), która obejmuje cały zespół zabiegów agrotechnicznych. Są one podstawą zarówno utrzymania zdrowotności wszystkich grup roślin uprawnych, jak i bezpośredniego zwalczania wielu szkodników. Każda roślina, która jest uprawiana na właściwym stanowisku, przy przestrzeganiu odchwaszczania i racjonalnego nawożenia, staje się bardziej odporna i wyrównuje straty masy spowodowane żerowaniem szkodników (łatwo regeneruje uszkodzone tkanki). Pierwszoplanowe znaczenie metody agrotechnicznej dotyczy przede wszystkim takich upraw rolniczych, jak zboża, ziemniaki czy rośliny bobowate pastewne i oleiste.

Drugą z kolei jest metoda chemiczna, której działanie polega na stosowaniu odpowiednich środków chemicznych. Zastosowanie różnych preparatów chemicznych daje nie tylko szybkie efekty, ale jednocześnie jest na ogół bardzo skuteczne. Dlatego w wielu przypadkach licznego pojawu szkodników zastosowanie środków chemicznych w ochronie okazuje się niezastąpione. Niemniej oprócz zalet ma ona wiele cech niekorzystnych wynikających z działania związków chemicznych, które nieprawidłowo stosowane mogą powodować zatrucie różnych elementów środowiska. Również wiele czynników natury technicznej wpływa na niską efektywność ekonomiczną tych zabiegów. Zabieg chemiczny wykonany niedokładnie nie jest dostatecznie skuteczny i w konsekwencji jest nie tylko nieopłacalny, ale wręcz szkodliwy. Należy zawsze pamiętać, że środki chemiczne, zwłaszcza owadobójcze, mogą być zalecane tylko wtedy, jeżeli uzasadnia to istotne zagrożenie plonów, a wszystkie towarzyszące okoliczności umożliwiają prawidłowe wykonanie zabiegu i skuteczne działanie środka.

Użycie preparatów chemicznych jest uzasadnione w przypadku ochrony roślin szczególnie cennych, na przykład wszystkich upraw nasiennych. Z większą natomiast ostrożnością należy stosować je na zasiewy roślin, które przeznaczone są do konsumpcji lub na paszę dla zwierząt. Podczas zaprawiania i opryskiwania plantacji środkami chemicznymi niezbędne jest rygorystyczne przestrzeganie absolutnie wszystkich warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Dodatkowo należy zwróci uwagę na konieczność przestrzegania okresów karencji oraz prewencji dla pszczół.

Oprócz metody agrotechnicznej i chemicznej w ochronie roślin znajdują również zastoso¬wanie metody, biologiczna, fizyczna i mechaniczna.

Należy podkreślić wartość i potrzebę stosowania tzw. metody integrowanej. Polega ona na działaniu zespołowym, w którym trzeba uwzględnić równolegle wszystkie elementy i dostępne środki decydujące o zdrowotności upraw i skutecznej likwidacji szkodników, jakie zagrażają plantacji. Stosowanie środków chemicznych jest w tym zespole metod ogniwem uzupełniającym na plantacjach, gdzie inne działania nie mogą zapewnić wystarczającej sku¬teczności.

W podręczniku podano integrowane metody zapobiegania i ograniczania występowania szkodników. W przypadku, gdy konieczne jest stosowanie środków chemicznych, odsyłamy Czytelnika do szczegółowych informacji opracowywanych przez Instytut Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu w Zaleceniach Ochrony Roślin na kolejne lata lub www.minrol.gov.pl - wyszukiwarka środków ochrony roślin.

Podręcznik składa się z dwóch części. W pierwszej opisano zasady integrowanej ochrony roślin przed szkodnikami oraz zawarto ogólne informacje o szkodnikach występujących w uprawach rolniczych. Drugą część stanowią opisy szkodników, ich rozwój, szkodliwość oraz integrowane metody ochrony. Ta część została opisana z podziałem na poszczególne grupy upraw, a zamieszczone w nich szkodniki umieszczono alfabetycznie. W wielu grupach upraw występują niejednokrotnie te same szkodniki. Mimo tego umieszczone są przy każdej uprawie, którą zasiedlają, aby ułatwić ich wyszukiwanie.

W treści:

INTEGROWANA OCHRONA

WIADOMOŚCI O SZKODNIKACH

SZKODNIKI GLEBOWE

Owady wielożerne

Nicienie glebowe

Ślimaki

Szkodniki roślin bobowatych

Szkodniki bobiku

Szkodniki esparcety

Szkodniki fasoli

Szkodniki grochu

Szkodniki koniczyny

Szkodniki lucerny        

Szkodniki soi

Szkodniki wyki

Szkodniki roślin okopowych

Szkodniki buraka

Szkodniki ziemniaka

Szkodniki roślin przemysłowych

Szkodniki chmielu

Szkodniki roślin krzyżowych

Szkodniki tytoniu

Szkodniki magazynowe

OWADY POŻYTECZNE

OWADY DRAPIEŻNE

OWADY PASOŻYTNICZE

PAJĘCZAKI

LITERATURA