Pszenice – zwyczajna, orkisz, twarda

Niniejsza monografia-poradnik wspiera dążenia do zachowania różnorodności żywnościowych surowców zbożowych oraz upowszechniania metod ich produkcji. Jest ona poradnikiem skierowanym przede wszystkim do producentów ziarna pszenicy zwyczajnej, orkiszowej i twardej, a pośrednio do wytwórców środków do uprawy, użytkowników ziarna technologicznego oraz różnych rodzajów mąk i przetworów pszennych. Szczegółowo przedstawiono w nim wymagania dotyczące siedliska, charakterystykę nowych odmian oraz agrotechniczne czynniki plonotwórcze (przedplon, uprawę roli, siew i nawożenie) oraz plonochronne (regulację zachwaszczenia oraz populacji szkodników i chorób, zbiór), a także zasady produkcji materiału siewnego. Omówiono skup i ocenę surowca oraz przerób i wykorzystanie ziarna oraz produktów pszennych w żywieniu człowieka i zwierząt. Zarysowano także problem bezpieczeństwa zdrowotnego ziarna pszenic (mikotoksyny, pozostałości pestycydów i inne) na podstawie aktualnych rozporządzeń polskich i unijnych.

Zalecenia prezentowane w tym poradniku opracowano na podstawie najnowszej literatury tematycznej i doświadczeń własnych Autorów. Mamy nadzieję, że z książki będą mogli skorzystać także doradcy zarządzający produkcją i skupem ziarna, firmy dystrybujące środki produkcji, zakłady młynarsko-przetwórcze, a także uczniowie i studenci kierunków rolniczych. 

Spis treści

CZĘŚĆ I. PRODUKCJA ZIARNA

1.         Pszenica na świecie i w Polsce (prof. Wojciech Budzyński)

1.1.      Charakterystyka światowego i polskiego rynku ziarna

1.2.      Potrzeba zwiększania różnorodności taksonów pszenicy konsumpcyjnej

Literatura         

2.         Pszenica zwyczajna (prof. W. Budzyński)

2.1.      Charakterystyka biologiczna

2.2.      Wymagania siedliskowe

2.3.      Zasady oceny oraz charakterystyka i identyfikacja odmian, główne kierunki hodowli pszenic (mgr Józef Zych, mgr Andrzej Najewski)

2.3.1.    Krajowy rejestr

2.3.2.    Odrębność, wyrównanie, trwałość (OWT)

2.3.3.    Badanie wartości gospodarczej odmian (WGO)

2.4.      Agrotechniczne czynniki plonotwórcze

2.4.1.    Wybór przedplonu, uprawa roli

2.4.2.    Siew

2.4.3.    Zasady nawożenia

2.5.      Agrotechniczne czynniki plonochronne

2.5.1.    Regulacja zachwaszczenia (mgr Adam Paradowski)

2.5.2.    Ochrona pszenicy zwyczajnej przed sprawcami chorób (prof. Marek Korbas)

2.5.3.    Zmniejszanie populacji szkodników (prof. M. Mrówczyński)

2.5.4.    Zapobieganie wyleganiu i desykacja łanu (mgr Adam Paradowski)

2.5.5.    Zbiór (prof. W. Budzyński)

2.6.      Efektywność nakładów na produkcję pszenicy (prof. W. Budzyński)

Literatura

3.         Pszenica orkisz (prof. Hanna Sulewska)

3.1.      Pochodzenie i biologiczna charakterystyka

3.2.      Znaczenie gospodarcze

3.3.      Wymagania siedliskowe

3.4.      Główne kierunki hodowli oraz charakterystyka odmian pszenicy orkisz (mgr J. Zych, mgr A. Najewski)

3.5.      Agrotechniczne czynniki plonotwórcze

3.5.1.    Wybór przedplonu, uprawa roli

3.5.2.    Siew

3.5.3.    Zasady nawożenia

3.6.      Agrotechniczne czynniki plonochronne

3.6.1.    Pielęgnacja (Adam Paradowski, Marek Korbas)

3.6.2.    Zwalczanie szkodników (Marek Mrówczyński)

3.6.3.    Zbiór i przechowywanie kłosków

3.7.      Specyfika ekologicznej produkcji ziarna pszenicy orkisz

Literatura

4.         Pszenica twarda (dr hab. prof. UP Barbara Chrzanowska-Drożdż)

4.1. Pochodzenie i biologiczna charakterystyka

4.2. Znaczenie gospodarcze

4.3. Wymagania siedliskowe

4.4. Główne kierunki hodowli oraz charakterystyka odmian pszenicy twardej (mgr J. Zych. mgr A. Najewski)

4.5. Agrotechniczne czynniki plonotwórcze

4.5.1.    Wybór przedplonu i uprawa roli

4.5.2.    Siew

4.5.3.    Zasady nawożenia

4.6.      Agrotechniczne czynniki plonochronne

4.6.1.    Regulacja zachwaszczenia (A. Paradowski)

4.6.2.    Ochrona przed chorobami i szkodnikami

4.6.3.    Regulatory wzrostu

4.6.4.    Desykacja

4.6.5.    Zbiór

Literatura

5.         Produkcja materiału siewnego pszenicy (prof. Wiesław Koziara)

5.1.      Specyfika agrotechniczna

5.2.      Ocena, kwalifikacja i postępowanie z materiałem siewnym

Literatura

CZĘŚĆ II. ZASTOSOWANIE ZIARNA

6.         Konsumpcyjne ziarno pszenicy w obrocie i przetwórstwie (mgr Jadwiga Rothkaehl)

6.1.      Organizacja skupu ziarna, skupowe kryteria oceny surowca

6.1.1.    Wyróżniki wartości technologicznej ziarna

6.2.      Rynek mąki pszennej i innych produktów pszennych oraz ich wykorzystanie

Literatura

7.         Wykorzystanie ziarna pszenicy i produktów jego przerobu w żywieniu zwierząt (dr hab. prof. UWM Krzysztof Lipiński)

7.1.      Skład i wartość pokarmowa pasz z pszenicy

7.2.      Pasze z pszenicy w żywieniu drobiu

7.3.      Pasze z pszenicy w żywieniu świń

7.4.      Pasze z pszenicy w żywieniu przeżuwaczy i koni

Literatura

CZĘŚĆ III. BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE ZIARNA

8.         Bezpieczeństwo zdrowotne ziarna pszenicy (dr hab. prof. UWM Danuta Packa)

8.1.      Metale ciężkie

8.2.      Pozostałości pestycydów

8.3.      Ksenobiotyki pochodzenia antropogenicznego

8.4.      Pierwiastki promieniotwórcze

8.5.      Mikotoksyny

8.5.1.    Aflatoksyny i ochratoksyny

8.5.2.    Fusariotoksyny

8.5.3.    Ograniczenie występowania toksyn Fusarium w ziarnie pszenic i produktach jej przerobu

Literatura

CZĘŚĆ IV. ZAŁĄCZNIKI

Załącznik 1. Klucz do określania faz rozwojowych pszenicy wg BBCH

Załącznik 2. Kod i opis faz oraz stadiów rozwojowych pszenicy wg BBCH

Załącznik 3. Wykaz nawozów mineralnych przydatnych w nawożeniu pszenicy

Załącznik 4. Wykaz nawozów dolistnych przydatnych w nawożeniu pszenicy

Załącznik 5. Wykaz aktywatorów przydatnych w uprawie pszenicy

Załącznik 6. Możliwości mieszania środków ochrony roślin i nawozów

Załącznik 7. Substancje aktywne herbicydów zalecanych w pszenicy