Świerk pospolity

Oddając w ręce Czytelników, głównie leśników i ludzi związanych z lasem, kolejną publikację z serii „Drze­wa polskich lasów", pragniemy przekazać do stoso­wania w praktyce leśnej te zagadnienia, które wyda­ją się w hodowli i ochronie świerka pospolitego naj­istotniejsze.

Świerk pospolity, drugi co do wielkości występowa­nia gatunek w Polsce, przysparza leśnikom wielu pro­blemów, narastających w ostatnich kilkudziesięciu la­tach. Szkody wyrządzane przez wiatry i śnieg, cyklicz­ne gradacje szkodników pierwotnych i wtórnych, cho­roby grzybowe często niweczą wysiłki hodowlane ca­łych pokoleń leśników. Gdy do tego dodamy maso­we zjawisko zamierania lasów świerkowych w Sude­tach oraz znaczne szkody powodowane zanieczysz­czeniami atmosferycznymi, to stajemy przed perspek­tywą lokalnego zagrożenia ciągłości produkcji leśnej tego gatunku i stopniowego zmniejszania się jego li­czebności w Polsce. Próbujemy więc w tej publikacji zwrócić uwagę na czynniki, które te negatywne zja­wiska powodują i na przedsięwzięcia, które mogłyby przynajmniej częściowo je ograniczyć. Ważne w tym zakresie są działania systemowe i długofalowe, od poczynań w zakresie genetyki i selekcji poprzez za- biegi hodowlane i ochronne, aż do momentu osią­gnięcia efektu finalnego w postaci dojrzałego drzewo­stanu. Najbardziej istotne jest to, aby lite drzewostany świerkowe można było zastąpić, wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, bardziej stabilnymi drzewostanami mieszanymi ze świerkiem jako gatunkiem panującym, współpanującym czy tylko domieszkowym.

Problematyką drzewostanów świerkowych, procesa­mi ich występowania i przebudową zajmuje się wiele ośrodków naukowych, między innymi Instytut Badaw­czy Leśnictwa oraz wydziały leśne Akademii Rolniczej w Poznaniu i Krakowie, SGGW w Warszawie, jak też Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. W cen­trum zainteresowania zarówno nauki, jak i praktyki leśnej znajdują się możliwości wykorzystania dużej zdolności do naturalnego odnawiania się tego gatun­ku. Uprawy powstałe w sposób naturalny z drzewo­stanu macierzystego, który dotrwał do wieku dojrza­łego w dobrej kondycji, dają gwarancję, że jego po­tomstwo będzie dziedziczyło najbardziej wartościowe cechy, a uzupełnianie takich upraw gatunkami liścia­stymi zwiększa różnorodność biologiczną tych upraw i wzmacnia ich naturalną odporność.

Pamiętać też należy, że świerk hodowany na swo­ich naturalnych siedliskach daje dwukrotnie wyższy przyrost bieżący niż sosna, a na etapie finalnym za­pas grubizny na jednostkę powierzchni też jest czę­sto ponad dwukrotnie wyższy niż u sosny.