Drzewo w krajobrazie kulturowym

W projektowaniu obiektów architektury krajobrazu bardzo ważnym elementem jest odpowiedni dobór roślin. Dziś myśli się przede wszystkim o aspekcie ekonomicznym i estetycznym tych doborów. Niestety nie zawsze idzie to w parze z uwarunkowaniami kulturowymi. Oddawana w ręce Czytelnika książka ma za zadanie zwrócić uwagę na znaczenie drzewa i odpowiednie dobieranie drzew do otoczenia człowieka nie tylko w rozumieniu zgodności z siedliskiem i zaspokajania potrzeb estetycznych.

Współczesny świat dąży do unifikacji. By temu zapobiec, należy dołożyć wszelkich starań, którym przyświecać będzie dbanie o krajobraz kulturowy. Konieczność ochrony tradycji kulturowej i uwarunkowań przyrodniczych w kształtowaniu krajobrazu to zadania architektów krajobrazu. Za krajobraz kulturowy uważa się krajobraz przekształcony przez człowieka w wyniku rozwoju cywilizacyjnego. Stanowi on ewolucyjne następstwo krajobrazów pierwotnych (przyrodniczych - różniących się strefowo i piętrowo), jakie istniały na Ziemi do czasów neolitu. W literaturze geograficznej, i z pogranicza nauk geograficznych, a także w architekturze krajobrazu istnieją dziesiątki definicji krajobrazu. W ostatnich latach w Polsce wzrosło zainteresowanie geografów tą kategorią badawczą. Jest to m.in. rezultatem potrzeby krytycznego spojrzenia na polską przestrzeń ukształtowaną w okresie powojennym oraz w czasie dynamicznych przemian ustrojowych i gospodarczych. Dysponując możliwościami interpretacji krajobrazu kulturowego, jakie dają współczesne techniki i narzędzia komputerowe oraz GIS, można łączyć tradycyjne spojrzenie z nowoczesnym aparatem badawczym, co pozwala uzyskać nowe wyniki i zastosować analizy krajobrazowe w konkretnych badaniach problemowych i regionalnych. Prace takie pokazują otwarcie geografii na cele i przedsięwzięcia praktyczne. Przedstawiają możliwości zastosowania wyników badań w całościowych opracowaniach geograficznych dotyczących niewielkich obszarów, np. gmin, regionów kulturowych, a także w studiach zagospodarowania przestrzennego, wskazaniach do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, ocenach oddziaływania na środowisko, planach ochrony terenów prawnie chronionych.

Drzewa od zawsze towarzyszyły człowiekowi i dla człowieka były przejawem sił stwórczych, ale i niszczących. Dzięki obecności drzewa człowiek miał zapewnione schronienie, broń, strawę. Niestety, pamięć o roli drzewa w życiu człowieka zaciera się z każdym odchodzącym pokoleniem. Myślę, że owa pamięć jest niezwykle ważną składową krajobrazu kulturowego.

Niniejsze opracowanie powstało na bazie moich doświadczeń, rozmów, ale przede wszystkim studiów literatury, materiałów źródłowych i ikonograficznych dotyczących miejsca drzewa w życiu duchowym i materialnym człowieka na przestrzeni wieków i adresowane jest do architektów krajobrazu, ogrodników, leśników i wszystkich tych, którzy zajmują się kształtowaniem krajobrazu. Książka ta dotyczy tylko wybranych gatunków drzew i krzewów, gatunków, o których można powiedzieć „polskie", rodzime lub zadomowione.