Ochrona krajobrazu

Głównym celem książki jest popularyzacja wiedzy i sformułowanie wskazań, dotyczących kształtowania, ochrony i zarządzania krajobrazem, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, na większych obszarach, np. gmin, powiatów i województw, a także na obszarach chronionych, takich jak: parki narodowe, re­zerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i obszary Natura 2000 (wybrane zagadnienia z tego zakresu).

Niniejsza książka może być również przydatna do wykonywania planów ochrony obszarów chronionych (parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000), studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, formułowania wskazań, dotyczących planów zagospodarowania przestrzennego i sporządzania tych planów, opracowywania polityki kształtowania krajobrazu dla różnych obszarów. Jest kierowana przede wszystkim do studentów następujących kierunków: architektury krajobrazu, ochrony środowiska, gospodarki przestrzennej i urbanistyki. Może być także przydatna dla nauczycieli, specjalistów zajmujących się zawodowo ochroną środowiska i krajobrazem oraz wszystkich zainteresowanych kształtowaniem harmonijnego i pięknego krajobrazu, w którym chronione są wartości przyrodnicze, kulturowe i wizualne.    

Spis treści

I. Wstęp 9

II. Krajobraz - pojęcie i struktura 11

A. Pojęcie krajobrazu i jego współczesne rozumienie 11

B. Komponenty i elementy krajobrazu 15

C. Struktura krajobrazu 15

III. Światowe inicjatywy na rzecz powstrzymania globalnego kryzysu środowiska mające znaczenie dla ochrony krajobrazu 21

A. Ochrona przyrody i środowiska - rys historyczny   21

B. Ogólnoświatowy kryzys środowiska i zintegrowane działania na rzecz jego powstrzymania   23

C. Czerwone księgi roślin i zwierząt   33

IV. Ochrona krajobrazu w Polsce - główne podstawy prawne 37

A. Wprowadzenie   37

B. Wytyczne do kształtowania krajobrazu zawarte w Konstytucji RP i polityce ekologicznej państwa   37

C. Ważniejsze akty prawne mające istotne znaczenie dla ochrony krajobrazu 42

D. Ochrona środowiska przyrodniczego   45

1. Ustawa - Prawo ochrony środowiska z 2001 roku - kompleksowa regulacja prawna dotycząca ochrony zasobów środowiska   45

2. Ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku - podstawowa regulacja prawna dotycząca ochrony przyrody   47

a. Znaczenie i cele ochrony przyrody   47

b. Formy ochrony przyrody oraz obszary i obiekty chronione   48

c. Plany ochrony   66

d. Ochrona w drodze uznania za park gminny oraz ochrona terenów zieleni i zadrzewień   69

e. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków   72

3. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku — znaczenie dla ochrony krajobrazu całego kraju, w tym dla ochrony środowiska przyrodniczego   77

4. Ustawa o lasach z 1991 roku - znaczenie dla ochrony leśnych zasobów

krajobrazowych   78

5. Inne akty prawne zawierające istotne odniesienia do ochrony krajobrazu

przyrodniczego   80

E. Ochrona środowiska kulturowego   92

l. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 roku - podstawowa regulacja prawna dotycząca ochrony środowiska kulturowego   92

2. Inne akty prawne mające istotne znaczenie dla ochrony elementów

kulturowych     97

F. Ochrona środowiska wizualnego w zapisach prawa krajowego     99

V. Prawo Unii Europejskiej dotyczące ochrony przyrody i krajobrazu 102

A. Wprowadzenie   102

B. Rozporządzenia Unii Europejskiej   102

C. Dyrektywy Unii Europejskiej   105

VI. Konwencje międzynarodowe mające istotne znaczenie dla ochrony krajobrazu 112

A. Wprowadzenie 112

B. Konwencja ramsarska 112

C. Konwencja paryska-o dziedzictwie światowym   113

D. Konwencja waszyngtońska 114

E. Konwencja bońska   115

F. Konwencja berneńska   116

G.Konwencja o różnorodności biologicznej  116

H. Światowa koncepcja sieci rezerwatów biosfery (UNESCO - MAB) 117

I. Europejska Konwencja Krajobrazowa  122

J. Inne konwencje międzynarodowe 124

VII. Ekologiczne kryteria kształtowania krajobrazu i zasady wyznaczania systemów przyrodniczych  130

A. Ekologiczne przesłanki kształtowania krajobrazu   130

B. Główne zasady kształtowania krajobrazu w aspekcie ochrony wartości przyrodniczych i struktury ekologicznej   138

C. Krajowy system obszarów chronionych i znaczenie przyrodnicze Polski

w Europie   141

D. Przykłady innych koncepcji systemów obszarów chronionych     147

E. Główne zasady i problemy ochrony różnych typów ekosystemów   154

1. Wskazania ogólne   154

2. Zasady ochrony lasów i zrównoważona gospodarka leśna   154

3. Zasady ochrony torfowisk   159

4. Zasady ochrony roślinności kserotermicznej   161

5. Zasady ochrony łąk i muraw   162

6. Zasady ochrony krajobrazu rolniczego   164

7. Zasady ochrony ekosystemów wodnych   166

8. Zasady ochrony krajobrazu dolin rzecznych   167

9. Zasady ochrony flory   173

10. Zasady ochrony fauny   176

11. Zasady ochrony przyrody nieożywionej   178