Dereń jadalny

Owoce stanowią nieodzowny element ludzkiej diety. Mogą być spożywane przy każdym posiłku, dostarczając niezbędnych dla naszego organizmu węglowodanów, witamin, błonnika, makro- i mikroelementów. Wspomagają odkwaszanie i odtruwanie organizmu, dzięki czemu zapobiegają wielu chorobom. Podstawowe owoce ziarnkowe i pestkowe dostępne w Polsce to: jabłka, gruszki, śliwki, czereśnie i wiśnie, brzoskwinie i morele, a jagodowe: truskawki, maliny, borówka amerykańska, porzeczki, agrest. Konsumenci doceniają dobroczynny wpływ na zdrowie różnorodności posiłków, chętnie sięgają więc po owoce tropikalne lub te mniej znane. Dlatego na polskim rynku zaczęły pojawiać się jagody kamczackie, świdośliwy, rokitnik oraz dereń.

Dereń jadalny wciąż jest mało popularnym owocem, chociaż wiele osób słyszało o nim jako o doskonałym surowcu na nalewki. Naturalny zasięg występowania derenia nie obejmuje Polski, jednakże w naszych warunkach doskonale rośnie i owocuje, osiągając sędziwy wiek. Jest drzewem idealnym do dużych nasadzeń towarowych ze względu na coroczne, z wiekiem coraz obfitsze plonowanie, dużą odporność na choroby (brak nagromadzonych patogenów). Ponadto bardzo dobrze reaguje na formowanie i cięcie. Dzięki wieloletniej i intensywnej hodowli dostępne odmiany owocują od połowy lipca do października, dzięki czemu podaż świeżych owoców rozciąga się na ponad 3 miesiące. Owocem jest pestkowiec, zróżnicowany pod względem wielkości, kształtu i barwy skórki. Może być spożywany w stanie świeżym, a także przetwarzany w różnym stadium dojrzałości, poczynając od fazy, gdy owoc jest już dobrze wyrośnięty, ale skórka jeszcze bez rumieńca, zielona. Takie owoce nadają się do kiszenia - uzyskuje się w ten sposób produkt do złudzenia przypominający zielone oliwki. Dojrzałe, lecz jeszcze nieopadające owoce są idealne do kandyzowania i mogą stanowić wkład do musli, batonów energetyzujących itp. Podobnie jak wiśnie, są doskonałe na soki i kompoty, jednak nie wymagają drylowania, bo nasiona pozbawione są kwasu pruskiego. Dereń jadalny wyróżnia się dużą zawartością pektyn i poddawany krótkiej obróbce cieplnej osiąga odpowiednią konsystencję dżemu lub konfitury. Produkty te, ze względu na wyrazisty smak, nadają się zarówno do przyrządzania deserów, jak i dań wytrawnych. Owoce derenia jadalnego zawierają dużo witaminy C oraz antocyjanów, dzięki czemu charakteryzują się zdolnością do zapobiegania stresowi antyoksydacyjnemu. Składnikami wyróżniającymi dereń jadalny spośród innych owoców są irydoidy, które mają bardzo szerokie spektrum prozdrowotnego działania na nasz organizm. Dzięki niepospolitemu składowi chemicznemu owoce stanowią fantastyczny składnik żywności funkcjonalnej, która oprócz odżywiania wywiera na nasz organizm ochronny wpływ przed chorobami.

Niniejsza publikacja stanowi zbiór wiedzy oraz własnych doświadczeń i powstała po to, aby jak najszerszemu gronu odbiorców przybliżyć tę niesamowitą roślinę, jaką jest dereń jadalny, a także umożliwić uprawę w nasadzeniach amatorskich oraz towarowych.

Spis treści

Wstęp  5

1. Systematyka i pochodzenie 7

2. Historia uprawy derenia na świecie i w Polsce 13

3. Wielkość produkcji 15

4. Opis morfologiczny rośliny 17

5. Skład chemiczny owoców i ich prozdrowotne właściwości 27

6. Hodowla odmian 37

7. Sposoby rozmnażania derenia jadalnego 51

7.1. Rozmnażanie generatywne 51

7.2. Rozmnażanie wegetatywne 54

8. Zakładanie plantacji towarowej 65

8.1. Wybór stanowiska  65

8.2. Zabiegi pielęgnacyjne 67

8.3. Koszty założenia plantacji derenia jadalnego 70

8.4. Zbiór owoców 71

8.5. Zagrożenia w czasie prowadzenia plantacji 73

9. Dereń jadalny w nasadzeniach amatorskich 83

9.1. Zabiegi pielęgnacyjne w sadzie amatorskim 87

10. Możliwości wykorzystania owoców 91

Podsumowanie 105

Piśmiennictwo  107