Pasze rzepakowe w żywieniu zwierząt

Początków uprawy rzepaku należy poszukiwać w Chinach. Wiek odnalezionych tam podczas badań archeologicznych nasion tej rośliny ocenia się na 6000 do 7000 lat, a pierwsze chińskie pisemne wzmianki o rzepaku liczą około 2500 lat. Rzepak jako roślina uprawna w Europie Środkowej, w tym także w Polsce, pojawił się w XVI wieku. Wraz z początkiem industrializacji, w XIX wieku w Europie zaczęło rosnąć również zapotrzebowanie na oleje techniczne. Zwiększyła się znacznie powierzchnia uprawy rzepaku. Podczas obydwu wojen światowych interwencje rządowe spowodowały wzrost powierzchni obsiewu rzepakiem, głównie w celu produkcji margaryny, określanej wówczas mianem masła wojennego. Bardzo zła opinia na temat tego substytutu masła spowodowała jednak, że po zakończeniu II wojny światowej zainteresowanie wykorzystaniem oleju rzepakowego w Europie znacznie zmalało. Zmniejszyła się również powierzchnia uprawy rzepaku w Europie. Rynek światowy opanował olej sojowy ze Stanów Zjednoczonych oraz inne oleje roślinne.

Wysoki udział niepożądanego z żywieniowo-fizjologicznego punktu widzenia kwasu erukowego w oleju rzepakowym (wpływającego pośrednio na uszkodzenie mięśnia sercowego) i znaczna ilość związków antyżywieniowych w suchej masie produktów ubocznych, szczególnie glukozynolanów, stwarzały problemy ze zbytem produktów z rzepaku na cele spożywcze i pasze. Pierwszą na świecie odmianę niskoerukową Wipol zarejestrowano w Polsce w 1972 roku, a cztery lata później - polską odmianę bezerukową Janpol. Do 1976 roku w produkcji krajowej znajdowały się wyłącznie polskie odmiany wysokoerukowe. Od 1977 roku zaczęto je zastępować odmianami bezerukowymi „0", głównie zagranicznymi. Odmiany o wysokiej zawartości kwasu erukowego zostały całkowicie wyparte z uprawy w końcu lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Korzystne właściwości rzepaku, decydujące o jego znaczeniu, zostały utrwalone w odmianach „00", co w znacznym stopniu przyczyniło się do upowszechnienia uprawy tej rośliny. Dotyczy to przede wszystkim ważnych w żywieniu człowieka nienasyconych kwasów tłuszczowych - kwasu α-linolenowego, kwasów n-3, a także wysokobiałkowych produktów ubocznych, tj. śruty poekstrakcyjnej i makucha o obniżonej zawartości glukozynolanów.

Pasze rzepakowe to nasiona rzepaku i produkty uboczne: makuchy rzepakowe, wytłoki rzepakowe i poekstrakcyjna śruta rzepakowa. Jako cenne źródło białka i energii można stosować je w żywieniu: drobiu, świń, przeżuwaczy, owiec, kaczek, gęsi, zwierząt futerkowych, ryb (np. karpia).

Informacje zawarte w monografii oparto na wynikach autorskich badań naukowych i najnowszych międzynarodowych opracowaniach naukowych. Uwzględniono materiały z sześciu niemiecko-litewskich konferencji naukowych poświęconych rzepakowi, które odbyły się w Kownie w latach 2001-2012. Stanowi to podsumowanie aktualnego stanu wiedzy o znaczeniu nasion i produktów z rzepaku w żywieniu zwierząt.