Pielęgnacja i ochrona drzew i krzewów w terenach zieleni

Tereny zieleni, szczególnie te, które znajdują się na obszarach zurbanizowanych, coraz częściej są obiektem zainteresowania nie tylko ogrodników, urbanistów i archi­tektów, ale także przedstawicieli nauk, wydawałoby się, tak odległych jak socjologia czy psychologia. Ci ostatni stwierdzili np., że zieleń (w sensie roślinności) otaczająca siedziby ludzkie w bardzo dużym stopniu wpływa na człowieka. Jej obecność może m.in. zwiększać wydajność pracy, skracać czas rekonwalescencji, redukować stres, zwiększać poczucie pomyślności i dobrobytu oraz sąsiedzkiej satysfakcji. W osiedlach „skąpanych w zieleni" odnotowuje się spadek przestępczości, a u kierowców poruszających się wzdłuż zadrzewionych dróg - spadek frustracji i agresji [Westphal 2003, Bell i in. 2004]. Dlatego tak ważną sprawą obok zakładania nowych jest pielęgnacja i ochrona już istniejących założeń, a w niektórych przypadkach nawet pojedynczych drzew i krzewów.

Brak należytej opieki w większości przypadków prowadzi do przedwczesnego obumierania roślin. Wprawdzie w warunkach naturalnych martwe drewno jako mate­riał w łańcuchu troficznym odgrywa bardzo ważną rolę [Gutowski i in. 2004], a śmierć drzewa jest zjawiskiem normalnym, oczekiwanym, często nawet pożądanym, jednakże zgoła odmiennie sytuacja wygląda w kształtowanych przez człowieka terenach zieleni. Tutaj choroba bądź wypadnięcie żywego okazu to zawsze strata estetyczna i ekono­miczna, a niekiedy kulturowa lub przynajmniej emocjonalna. Szczególnie troskliwej opieki wymagają zabytkowe parki i ogrody jako miejsca wyjątkowe, w których dochodzi do spotkania oraz wzajemnego przenikania krajobrazu przyrodniczego z krajobrazem historycznym i kulturowym.

Oczywiście jakiekolwiek działania związane z pielęgnacją i ochroną terenów zieleni powinny być poprzedzone dobrym rozpoznaniem terenu ze szczególnym uwzględnieniem inwentaryzacji roślin oraz możliwie jak najpełniejszą analizą siedliska, w jakim rośliny te wegetują.

Spis treści:

Wstęp

1. Inwentaryzacja terenów zieleni

1.1. Klasyczna metoda szczegółowej inwentaryzacji zieleni

1.1.1. Pomiary sytuacyjne

1.1.2. Pomiary dendrometryczne

1.2. Alternatywne metody inwentaryzacji zieleni

1.3. Instrukcja wykonania szczegółowej inwentaryzacji terenów zieleni metodą klasyczną – prace terenowe

1.4. Dokumentacja inwentaryzacyjna

1.5. Możliwości wykorzystania inwentaryzacji zieleni w badaniach zmian krajobrazu

2. Wymagania ekologiczne i właściwości biologiczne wybranych gatunków drzew i krzewów

2.1. Wymagania pod względem zasobności gleb w składniki pokarmowe

2.2. Wymagania pod względem wilgotności gleb

2.3. Wymagania świetlne

2.4. Wrażliwość na niskie temperatury powietrza

2.5. Odporność na uszkodzenia w rejonach przemysłowych

2.6. Wrażliwość drzew na NaCl

3. Sadzenie drzew i krzewów

3.1. Pora sadzenia

3.2. Więźba

3.3. Technika sadzenia

3.4. Przesadzanie drzew starszych

3.5. Obliczanie zapotrzebowania na materiał sadzeniowy

4. Cięcie drzew i krzewów

4.1. Ważniejsze cele i rodzaje cięć

4.2. Narzędzia i technika cięć

4.3. Pora cięć

4.4. Zabezpieczanie ran i ubytków

5. Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane w obrębie systemu korzeniowego

5.1. Podlewanie

5.2. Napowietrzanie

5.3. Ściółkowanie

5.4. Nawożenie

5.5. Przygotowanie planu nawożenia drzew – zadania

6. Zagrożenia i ochrona drzew i krzewów w terenach zurbanizowanych

6.1. Zagrożenia biotyczne

6.2. Zagrożenia abiotyczne

6.2.1. Obniżanie poziomu gruntu w obrębie systemu korzeniowego

6.2.2. Podwyższanie poziomu gruntu w obrębie systemu korzeniowego

6.2.3. Niekorzystne czynniki glebowe

6.2.4. Niekorzystne czynniki atmosferyczne

7. Zagrożenia stwarzane przez drzewa

7.1. Rodzaje zagrożeń

7.2. Metody oceny

7.3. Wzmocnienia mechaniczne drzew

8. Wizualna metoda oceny zdrowotności drzew

8.1. Ocena siedliska

8.2. Ocena warunków rozwoju bryły korzeniowej

8.3. Ocena pnia

8.4. Ocena korony drzewa 

9. Możliwości i ograniczenia przy usuwaniu drzew z terenów zieleni