Płynoterapia u psów i kotów

Czy sól fizjologiczna jest naprawdę fizjologiczna?

Płynoterapia w medycynie weterynaryjnej jest codziennym narzędziem w leczeniu najróżniejszych schorzeń – od biegunek i wymiotów, przez cukrzycę i kwasicę ketonową, aż po krwotoki. W praktyce płyny znajdują zastosowanie nie tylko do nawadniania pacjentów, ale także do rozcieńczania leków, przepłukiwania portów dożylnych czy stabilizacji pacjentów w stanach zagrożenia życia. Który płyn będzie najlepszy dla psa z zakażeniem parwowirusem, a który dla kota z niedrożnością cewki moczowej? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdą Państwo w tej książce.

Płynoterapia u psów i kotów to niezwykle wartościowe kompendium wiedzy na temat płynoterapii, które łączy aktualne wytyczne z praktycznym podejściem do leczenia pacjentów. Autorzy w przystępny sposób wyjaśniają, jak organizm reguluje gospodarkę wodną, elektrolitową i kwasowo-zasadową, zarówno na poziomie podstawowym, jak i szczegółowym, uwzględniając mikrokrążenie oraz mechanizmy komórkowe.

W książce znajdziemy również przydatne informacje dotyczące interpretacji parametrów krwi oraz ich wpływu na wybór terapii i efekty leczenia. Nie zabrakło także aktualnych zaleceń dotyczących płynoterapii w czasie znieczulenia ogólnego, gdzie podejście do szybkości podawania płynów ewoluowało na przestrzeni lat. Szczególnie istotny jest właściwy monitoring hemodynamiczny pacjenta, który pozwala na bezpieczne prowadzenie terapii z użyciem płynów. Czytelnik znajdzie tu opisy nowoczesnych metod monitorowania stanu pacjenta, ale także informacje, jak w prosty sposób można prowadzić ocenę znieczulanego lub hospitalizowanego pacjenta pod kątem stabilności układu krążenia i efektywności prowadzonej płynoterapii.

Mam nadzieję, że podręcznik ten okaże się nie tylko źródłem rzetelnej wiedzy dla lekarzy weterynarii, techników weterynarii oraz studentów, ale także inspiracją do dalszego zgłębiania tematu płynoterapii.

Życzę owocnej lektury!

lek. wet. Robert Kraczkowski

Przedmowa

Płynoterapia jest jedną z najczęściej stosowanych i niezbędnych metod leczenia pacjentów w stanie krytycznym oraz tych, którzy nie mogą samodzielnie przyjmować wody i  pobierać pokarmu. Niniejszy podręcznik, wzbogacony wkładem dwojga specjalistów, Deborah Silverstein i Bretta Montague’a, którym jestem szczerze wdzięczny, zawiera podsumowanie podstaw potrzebnych do zrozumienia zapotrzebowania na wodę i elektrolity u pacjentów będących w stanie krytycznym, jak też rodzaje płynów, które można podawać oraz konsekwencje, jakie może pociągać za sobą dana decyzja. Z naukowego punktu widzenia publikacja tego tomu następuje w szczególnie istotnym momencie, ze względu na  niedawne osiągnięcia w  obrazowaniu z  wykorzystaniem ortogonalnej spektroskopii polaryzacyjnej; postępy w dziedzinie hemodynamiki, które umożliwiły ocenę rzeczywistej skuteczności terapii oraz skutków ubocznych podaży płynów, jeśli nie są one podawane prawidłowo; a także dowody naukowe, które zmieniły podejście do płynoterapii zarówno w medycynie ludzkiej, jak i weterynaryjnej, sprawiają, że obecne metody znacząco różnią się od tych stosowanych w ciągu ostatnich 30 lat. Płynoterapia daleka jest od bycia nauką ścisłą – opiera się na ciągłej obserwacji i nieustannej analizie w celu określenia, jak powinna być prowadzona, monitorowania jej efektów, oceny skuteczności oraz przewidywania możliwych skutków ubocznych wynikających z niewłaściwego podania. Rzeczywiście historia płynoterapii dostarcza wielu przykładów zdarzeń, które doprowadziły do poważnych obrażeń, a nawet śmierci pacjentów w stanie krytycznym i niekrytycznym. Dlatego też zawsze była przedmiotem dyskusji i ponownej oceny na podstawie najnowszych odkryć, a międzynarodowe organy zdrowia wprowadzały odpowiednie zmiany regulacyjne. W niniejszej książce podjęto próbę jednorodnego omówienia tych tematów, aby ułatwić czytelnikom dostęp do informacji. W  rozdziale  1. przedstawiono podstawowe koncepcje płynoterapii, takie jak zasady hemodynamiki i kompartmentalizacji płynów w organizmie. Zrozumienie „ruchu” wody w organizmie pozwala przewidzieć, gdzie podane płyny zostaną rozprowadzone, w których przedziałach przywrócona będzie równowaga wodno-elektrolitowa, a co za tym idzie, jaki rodzaj płynów należy podać. Podstawy hemodynamiki omówione w  tym rozdziale dostarczają informacji na temat metod, które można wykorzystać do oceny stanu czynności krążenia i  monitorowania efektów płynoterapii zastosowanej u  konkretnego pacjenta w danym momencie, dawce i częstości przy określonym sposobie podawania.

W  rozdziale  2. omówiono równowagę kwasowo-zasadową i  w  przejrzysty sposób wyjaśniono zasady chemii płynów organicznych i  nieorganicznych, dzięki temu nawet lekarze weterynarii początkujący w tej dyscyplinie mogą ocenić możliwe zmiany kwasowo-zasadowe i wybrać najbardziej odpowiednie leczenie dla każdego pacjenta. W rozdziale 3. przedstawiono wszystkie dostępne rodzaje płynów i kiedy należy je podawać, w  celu utrzymania odpowiedniego nawodnienia i  przeprowadzenia resuscytacji płynowej. Nawet dzisiaj społeczność naukowa nie osiągnęła porozumienia w sprawie objętości i rodzajów płynów, które trzeba podawać w takich sytuacjach. W rozdziale 4. przeanalizowano zaburzenia elektrolitowe, które bardzo często są następstwem zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Wiedza o tym, które elektrolity są najczęściej zaangażowane, konsekwencje, jakie może mieć zmiana ich stężenia i jak można skorygować takie zaburzenia równowagi, są głównymi celami płynoterapii. Rozdział 5. poświęcony jest wstrząsowi krwotocznemu i omawia postępowanie z  krytycznie chorymi pacjentami w  celu przyspieszenia czasu segregacji (triażu) i znalezienia najbardziej odpowiedniej terapii. W tym rozdziale w bardzo przejrzysty sposób przedstawiono podstawowe informacje potrzebne do rozpoznania, na co cierpi pacjent, jakie są konsekwencje i możliwe strategie leczenia. Rozdział 6. dotyczy współzależności między mikrokrążeniem a płynoterapią: zrozumienie zmian hemodynamicznych na poziomie mikrokrążenia, które mogą wystąpić, jak też umiejętność ich rozpoznawania, to dwa podstawowe kroki w wyborze odpowiedniej płynoterapii. Każdy rozdział kończy się przypadkiem klinicznym, który jest przydatny do zastosowania w praktyce tego, co zostało wyjaśnione w tekście. Niniejsza książka jest skierowana do wszystkich lekarzy weterynarii, którzy są nowicjuszami w płynoterapii, a także do doświadczonych praktyków, przyzwyczajonych do radzenia sobie z pacjentami w nagłych wypadkach i którzy po najnowszych odkryciach w tej dziedzinie są zainteresowani poszerzeniem swojej wiedzy.

Fabio Viganò

Spis treści

Podstawy płynoterapii, hemodynamiki i rozmieszczenia płynów w organizmie

Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej

Płyny: kiedy i w jaki sposób je stosować

Zaburzenia elektrolitowe

Wstrząs krwotoczny

Mikrokrążenie a płynoterapia