Podstawy przyrostowe i ekologiczne odnawiania i pielęgnacji drzewostanów

Hodowla lasu jako dyscyplina nauk leśnych i gałąź gospodarczej działalności w lesie, obejmująca m.in. odnowienie i pielęgnację drzewostanów, określa także zasady postępowania pozwalające na ukształtowanie lasu wielofunkcyjnego. Przy realizacji swojego przedmiotu badań i zadań gospodarczych hodowla lasu korzysta z osiągnięć wielu dyscyplin nauk przyrodniczych i leśnych, jak np.: botaniki, fizjologii roślin, gleboznawstwa, meteorologii i klimatologii, ekologii lasu, które współtworzą odrębną dyscyplinę leśną - ekologiczne podstawy hodowli lasu. Kolejną ważną dyscypliną, na której opiera się hodowla lasu, jest nauka o przyroście drzew i drzewostanów (nauka o produkcyjności lasu). Ma ona m.in. za zadanie poznanie efektów (skutków) stosowania różnych zabiegów hodowlanych.

Podręcznik ten stanowi próbę zebrania wiadomości z zakresu ekologii, fizjologii drzew leśnych i nauki o przyroście stanowiących podstawy hodowli lasu. Autor starał się omówić te zagadnienia, które pozwalają na zrozumienie skutków i przewidywaniu efektów stosowanych metod odnowienia i pielęgnacji lasu. Prezentowany podręcznik ma charakter interdyscyplinarny, nie stawia sobie jednak zadania zastąpienia książek z zakresu nauki o produkcyjności lasu czy też ekologicznych podstaw hodowli lasu.

Zagadnienia wzrostu i przyrostu drzew oraz drzewostanów przedstawiono w zakresie koniecznym głównie do zrozumienia reakcji drzew i drzewostanów na przeprowadzone cięcia pielęgnacyjne. Dla udatności odnowień decydujący jest okres pierwszych kilku lub kilkunastu lat wzrostu, a więc w fazach uprawy, nalotu i podrostu, dlatego wzrost odnowień sztucznych i naturalnych omówiono dosyć szczegółowo.

Znajomość typów wzrostu drzew pozwoli na ocenę reakcji gatunków drzew leśnych na cięcia pielęgnacyjne, a cech morfologicznych koron w młodym wieku - na ocenę potrzeb świetlnych i żywotność podrostów.

Znaczną część opracowania poświęcono charakterystyce typów koron systemów korzeniowych drzew leśnych, bowiem decydują one o produkcyjności i stabilności drzewostanów, a ponadto można je modyfikować stosując odpowiednią więźbę oraz czyszczenia i trzebieże.

Z zagadnień dotyczących charakterystyki drzewostanów omówiono:

klasyfikację form oddziaływania drzew na siebie, naturalne przemieszczanie się drzew w drzewostanie, procesy wydzielania i oczyszczania.

W zakresie koniecznym do zrozumienia stosowania trzebieży przedstawiono klasyfikacje drzew, charakterystykę trzebieży dolnej i górnej, w tym selekcyjnej. Jest to wiedza podstawowa, wprowadzająca do tematyki przedmiotu hodowli lasu. Akcentowano jednak zagadnienia, które często są pomijane w podręcznikach hodowli lasu, a więc np. produkcji biologicznej, przebiegu rozwoju biomasy w drzewostanach jednogatunkowych odnawianych z zastosowaniem różnych rodzajów rębni.

Zrozumienie zagadnień produkcyjności drzewostanów i zaleceń dotyczących metod ich odnawiania wymaga znajomości form rębni, których w tej książce nie omówiono. Przygotowania z zakresu hodowli lasu wymaga również problematyka dotycząca postaci drzewostanów, ważna dla ustalenia celu hodowlanego, poprzedzającego każde zabiegi hodowlane. Obszernie przedstawiono „efekt trzebieży", a więc ich wpływ na cechy ilościowe i jakościowe drzewostanów. Wskazano te metody trzebieży, które powinny być obecnie stosowane w naszym gospodarstwie leśnym.

Sprawą nierozwiązaną całkowicie i wciąż jeszcze dyskutowaną jest produkcyjność (wydajność miąższościowa) drzewostanów wielogatunkowych i jej porównanie z produkcyjnością drzewostanów jednogatunkowych. Dlatego jeden rozdział poświęcono możliwościom produkcyjnym drzewostanów głównych typów spotykanych w naszym kraju.

Treść podręcznika zamyka charakterystyka lasu przerębowego, jego wzrostu i przyrostu, jako podstawy stosowania rębni ciągłej. Autor uważa, że możliwości wdrażania tej rębni, chociaż ograniczone, nie są w Polsce w pełni wykorzystane. Stosowanie tej rębni m.in. w jedlinach wszechgeneracyjnych byłoby najpełniejszą realizacją postulatu ekologizacji gospodarki leśnej w tych regionach kraju, gdzie występują odpowiednie ku temu warunki siedliskowe i drzewostanowe.

Podręcznik przeznaczony jest głównie dla studentów leśnictwa, korzystać z niego mogą również praktycy.