Podstawy żywienia zwierząt

Ostatnie wydanie obowiązującego naszych studentów opracowania, zatytułowanego „Żywienie zwierząt i paszoznawstwo", miało miejsce w 1997 roku. Cały nakład tego wydania został wyczerpany i praktycznie opracowanie to jest nieosiągalne dla studentów.

Jednocześnie w ostatnich latach obserwuje się olbrzymi postęp w naukach przyrodniczych, rolniczych, w tym również w dziedzinie żywienia zwierząt. Oprócz przewartościowania niektórych pojęć pojawiły się zupełnie nowe zagadnienia i spojrzenia na nie. Dotyczy to m.in. roli i znaczenia mączek mięsnych i mięsno-kostnych dla zwierząt gospodarskich, które jeszcze do niedawna wysoko cenione, stały się, w ostatnim dosłownie czasie, dużym zagrożeniem nie tylko dla zwierząt (choroba szalonych krów - „BSE"), ale przez spożywanie produktów mięsnych także dla ludzi (choroba Creutzfeldta-Jakoba -„CJD").

Zmieniły się też ogólne poglądy na wartość odżywczą pasz, dzięki dokładniejszej znajomości ich składu chemicznego. Do szacowania wartości pasz nie wystarcza już tylko sama analiza podstawowa, ale wiele innych oznaczeń specjalistycznych, o których mowa jest w niniejszym opracowaniu.

Również inne działy, takie jak: znaczenie składników pokarmowych, określanie wartości pokarmowej pasz czy też zasady normowania i układania dawek pokarmowych (w tym dla wielu nowych gatunków i grup produkcyjnych zwierząt), zostały rozszerzone i uzupełnione o nową wiedzę z tego zakresu. Ponadto w opracowaniu uwzględniono nowe rozdziały dotyczące zasad sporządzania preliminarza pasz oraz komputerowych technik obliczeniowych składu mieszanek.

Opracowanie to napisane zostało głównie z myślą o studentach kierunku zootechnicznego, tak studiów dziennych, jak i zaocznych. Będzie ono również niezwykle pomocne do nauczania studentów z innych pokrewnych kierunków (weterynaryjnego, rolniczego i ekonomiczno-rolniczego).

Zdając sobie sprawę, że opracowanie nasze może być nie do końca kompletne, oczekiwać będziemy na uwagi czytelników.

Spis treści

Przedmowa 5

I. Skład chemiczny pasz 7

1.  Pobieranie i przygotowywanie próbek pasz do analizy chemicznej 7

2. Skład paszy i znaczenie składników pokarmowych 10

2.1. Białko 10

2.2. Tłuszcz 12

2.3. Węglowodany 15

2.4. Składniki mineralne (popiół surowy) 19

3.  Zasada analizy podstawowej paszy 21

3.1. Wprowadzenie 21

3.2. Sucha masa 23

3.3. Popiół  23

3.4. Białko  26

3.5. Włókno 30

3.6. Tłuszcz 32

4.  Oznaczanie detergentowych frakcji włókna - metoda Van Soesta 33

5.  Oznaczanie włókna pokarmowego DF 36

6.  Analiza w bliskiej podczerwieni (NIRS) 36

7.  Zasada określania wartości energetycznej pasz 38

II. Pasze i ocena ich jakości 41

1.  Podział pasz  41

2.  Ogólna charakterystyka i zasady oceny organoleptycznej pasz 42

2.1. Wprowadzenie 42

2.2. Zielonki i pastwisko  43

2.3. Kiszonki 52

2.4. Okopowe  55

2.5. Siano i susze 57

2.6. Słoma i plewy 60

2.7. Ziarna zbóż, nasiona roślin strączkowych i ich pochodne 63

2.8. Nasiona roślin oleistych i produkty uboczne przemysłu olejarskiego  66

2.9. Inne pasze pochodzące z przemysłu rolno-spożywczego 68

2.10. Pasze pochodzenia zwierzęcego 72

2.11. Mieszanki przemysłowe 76

2.12. Dodatki mineralne, witaminowe i ich mieszanki 80

3.  Laboratoryjne metody oceny jakości surowców do produkcji mieszanek paszowych 82

III. Określanie wartości pokarmowej pasz 87

1.   Strawność składników pokarmowych 87

1.1. Wprowadzenie 87

l .2. Metody badań strawnościowych 88

1.3. Czynniki wpływające na Strawność składników pokarmowych 92

2. Bilans przemiany materii 93

3. Wartość odżywcza białka i metody jej określania 96

4. Przemiana energii 102

5. Mierniki wartości pokarmowej pasz 106

5.1. Rys historyczny 106

5.2. Współczesne systemy określania wartości pokarmowej pasz  108

5.2.1. System DLG 108

5.2.2. System INRA 112

5.2.3. Energia metaboliczna 121

IV. Zasady żywienia i układania dawek pokarmowych dla zwierząt gospodarskich  124

1. Krowy mleczne 124

1.1. Wprowadzenie 124

1.2. Dawki w systemie DLG 129

1.3. Dawki w systemie INRA 135

2. Krowy ras mięsnych 142

2.1. Wprowadzenie 142

2.2. Dawki dla krów mięsnych w systemie INRA 144

3. Bydło opasowe 145

3.1. Dawki w systemie tradycyjnym 145

3.2. Dawki w systemie INRA 149

4. Owce 153

5. Kozy 160

6. Konie robocze i rekreacyjne 163

6. l. Wprowadzenie 163

6.2. Dawki dla koni roboczych 167

6.3. Dawka dla konia użytkowanego rekreacyjnie 168

7. Trzoda chlewna 170

7.1. Wprowadzenie 170

7.2. Dawki dla macior 173

7.3. Dawki dla tuczników 175

8. Drób 177

8.1. Wprowadzenie 177

8.2. Brojlery kurze 179

8.3. Kury nioski 184

8.4. Brojlery indycze 187

8.5. Ptactwo wodne 190

9. Zasady komputerowej optymalizacji składu mieszanek paszowych 198

10. Gospodarcza ocena wykorzystania paszy 203

V. Preliminarz paszowy 207

1. Wiadomości ogólne 207

2. Obliczanie zapotrzebowania zwierząt na paszę 208

3. Określenie ilości produkowanych pasz 212

4. Bilans pasz 215

5. Wnioskowanie 215

Literatura   217