Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate

Zainteresowanie roślinami wrzosowatymi, zwłaszcza ozdobnymi, w naszym kraju jest znaczne i stale się zwiększa, dzięki dużej liczbie gatunków i odmian oraz możliwości rozmaitego zastosowania. Jeszcze do niedawna zdobiły one tradycyjnie ogrody, parki i inne obiekty znajdujące się na dworze. Obecnie coraz więcej omawianych roślin uprawianych w pojemnikach służy do dekoracji wnętrz o różnym przeznaczeniu oraz balkonów, tarasów, werand i ogrodów zakładanych na dachach budynków. Z wielu pozyskuje się również kwiaty i zieleń ciętą. Sporo naszych szkółek, zakładów ogrodniczych i laboratoriów in vitro wyspecjalizowało się w rozmnażaniu i produkcji towarowej roślin wrzosowatych. Znaczna część tych roślin jest eksportowana do państw Europy Zachodniej. Popyt na nie istnieje nadal, dlatego warto poświęcić im więcej uwagi, czego wyrazem jest niniejsza książka. Wcześniej wydano, wartą wzmianki, broszurę pt. „Ozdobne krzewinki. Wrzosy i wrzośce", autorstwa Jana Grąbczewskiego i Włodziemierza Senety. PWR1L. 1988. Warszawa.

Do popularyzacji roślin wrzosowatych — w moim odczuciu - w dużym, a być może w decydującym stopniu przyczyniło się założenie w 1984 roku Grupy „Rośliny Wrzosowate". Grupa ta łączy pracowników naukowych, producentów i miłośników roślin wrzosowatych. Działalność Grupy skupia się wokół badań naukowych, doświadczeń praktycznych szkółkarzy, organizuje ona także seminaria oraz wydaje rocznik Erica Polonica. Większość naszych producentów roślin wrzosowatych to członkowie tej Grupy. Są oni autorami licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych w czasopismach fachowych. Od lektury tych artykułów rozpoczynało działalność praktyczną wielu (większość) dzisiejszych producentów roślin wrzosowatych.

Książka ta jest podsumowaniem mojej przeszło czterdziestoletniej działalności praktycznej, naukowej i dydaktycznej w szkołach wyższych, publikatorskiej oraz referatowej z okazji rozmaitych zjazdów i konferencji. Uzupełniłem ją starannie dobraną literaturą, licznych specjalistów i badaczy. Łącznie z moją wcześniejszą monografią pt. Różaneczniki. PWRiL. 1991, jest to podstawowe kompendium o ozdobnych roślinach wrzosowatych, przydatnych do uprawy w Polsce. Nowe wiadomości o roślinach wrzosowatych można znaleźć w moich artykułach publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych, zwłaszcza amerykańskich i niemieckich, oraz w artykułach innych polskich Autorów. Panu dr. Tomaszowi Aniśko, mojemu byłemu uczniowi, a obecnie koledze i współczesnemu „łowcy roślin", pracującemu w słynnych Longwood Gardens w Pensylwanii (USA), dziękuję za piękny opis roli wrzosu pospolitego w życiu Szkotów.

Rośliny wrzosowate charakteryzują się właściwościami specyficznymi, co różni je od większości innych znanych nam roślin. Teoretyczne podstawy tłumaczące owe specyficzności i wynikające z nich konsekwencje praktyczne zasygnalizowane są na początku książki. Bez ich znajomości i uwzględnienia w praktyce, nie da się osiągnąć trwałego sukcesu w produkcji i wykorzystaniu tych roślin. Omówiono także liczne gatunki i odmiany roślin wrzosowatych, ich rozmnażanie, dalszą produkcję i zastosowanie. Oprócz roślin u nas już znanych przedstawiono krótko mało znane i kilka unikatowych, którymi interesują się coraz liczniejsi miłośnicy. Opisano syntetycznie również rodzime rośliny z rzędu wrzosowców, czyli należące do innych rodzin. Największymi i pierwszoplanowymi „bohaterami" książki są wrzos pospolity, z licznymi odmianami, i wrzośce. Sporo uwagi poświęcono najgroźniejszym szkodnikom i chorobom, zwłaszcza nieinfekcyjnym, których przyczyną jest niewłaściwie dobrane lub przygotowane stanowisko oraz niedobór bądź nadmiar poszczególnych pierwiastków i brak prawidłowych proporcji w ich zawartości. Nazewnictwo naukowe roślin zaczerpnięto z „Zander Handwórterbuch der Pflanzennamen" 2002. Niektóre nazwy polskie, zwłaszcza gatunkom, nadałem osobiście.