Zdrowie świń, prewencja i terapia

Najnowsza książka prof. Zygmunta Pejsaka przygotowana we współpracy z zespołem Autorów, ekspertów w zakresie ochrony zdrowia świń, diagnostyki laboratoryjnej, profilaktyki oraz leczenia, a także specjalistów w zakresie dobrostanu zwierząt żywienia oraz bioasekuracji. Bogato ilustrowana książka obejmująca wszystkie jednostki chorobowe występujące u trzody chlewnej, z obszernymi rozdziałami dot. bioasekuracji, czy dobrostanu liczy  812 stron.

Ponad 30 chorób wirusowych, szczegółowo opisanych i zilustrowanych.

35 chorób bakteryjnych, opracowanych od rozpoznania, przez profilaktykę, po terapię i zwalczanie.

Omówienie wszystkich chorób pod kątem czynnika etiologicznego, występowania, patogenezy, objawów klinicznych, a także zmian anatomopatologicznych.

Dokładne wytyczne odnośnie do pobierania i przesyłania materiału do badań oraz diagnostyki laboratoryjnej przy wszystkich omawianych chorobach.

Szczegółowe omówienie procesu zwalczania opisywanych chorób oraz prowadzenia ich terapii z użyciem wszystkich dostępnych na rynku metod i najnowszych preparatów.

Szeroko omówione zasady prowadzenia i znaczenia profilaktyki ogólnej i swoistej z uwzględnieniem najnowszych, dostępnych na rynku szczepionek.

Szczegółowo przedstawione zasady doboru i stosowania antybiotyków, metodykę podawania w wodzie do picia oraz w paszach, a także przyczyny nieskuteczności terapii.

Zaktualizowane tabele z dostępnymi szczepionkami, antybiotykami i preparatami hormonalnymi.

Zasady zarządzania rozrodem, ze szczególnym uwzględnieniem biotechnicznych metod kierowania rozrodem oraz czynnikami zaburzającymi procesy rozrodcze u świń.

To długo wyczekiwana pozycja na rynku wydawniczym. Ci z Państwa, którzy mieli poprzednie wydania, zapewne z chęcią sięgną po najnowsze wydanie. ”Zdrowie świń, prewencja i terapia” to ponad 800 bogato ilustrowanych stron, obejmujących wszystkie jednostki chorobowe występujące u świń, z obszernymi rozdziałami dotyczącymi dobrostanu, bioasekuracji i aktualnych informacji na temat afrykańskiego pomoru świń oraz behawioru dzików — najistotniejszego wektora rozprzestrzeniania się wirusa ASF. Poprzednie książki były dziełem jednego autora. Do przygotowania niniejszego podręcznika profesor zaprosił uznanych pracowników nauki oraz praktyków. Dzięki temu zyskał on zarówno pod względem naukowym, jak i praktycznym. Książka ta jest szczególnie przydatna dla praktykujących lekarzy weterynarii, producentów i hodowców świń, zootechników, a także studentów weterynarii i zootechniki.

„Zdrowie świń, prewencja i terapia” jest kolejnym podręcznikiem dla lekarzy weterynarii i studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej. Jego pierwowzorem była wydana w roku 1999 „Ochrona zdrowia i terapia chorób świń”. Przez prawie 25 lat, które minęły od ukazania się pierwotnej wersji „Chorób świń” produkcja trzody chlewnej w Polsce uległa zasadniczym przemianom, co uwidacznia się m.in. w liczbie producentów świń, która we wspomnianym okresie zmniejszyła się prawie 8-krotnie. W wyniku zaniku gospodarstw drobnotowarowych powstało i powstaje coraz więcej ferm nowoczesnych, w których opieka weterynaryjna polega przede wszystkim na ochronie zdrowia zwierząt i zabezpieczaniu produkcji tuczników najbardziej przyjaznej dla konsumentów i środowiska. Powoli pozostają za nami czasy, kiedy głównym zajęciem lekarzy weterynarii było lecznictwo i ewentualnie profilaktyka swoista.

Przez wspomnianych 25 lat wykształciła się w Polsce rzesza specjalistów chorób świń, którzy zdają sobie sprawę z faktu, że dzisiaj i w przyszłości najważniejszy element ochrony stad i optymalne wykorzystanie potencjału genetycznego stad podstawowych zależeć będzie przede wszystkim od zapewnienia i przestrzegania zasad bioasekuracji oraz właściwego dla Sus domestica dobrostanu. Powyższe będzie konieczne m.in. z powodu wymogów ograniczania stosowania antybiotyków w chowie zwierząt użytkowych. Z tego względu rozdziały poświęcone bioasekuracji, dobrostanowi i racjonalnemu stosowaniu antybiotyków są relatywnie obszerne.

Poprzednie książki były dziełem jednego autora. Do przygotowania niniejszego podręcznika zaprosiłem uznanych pracowników nauki, zajmujących się wyżej wspomnianą dziedziną wiedzy, jak i praktyków. Jestem przekonany, że dzięki temu zyskał on zarówno pod względem naukowym, jak i praktycznym. Przyznaję, że jako pracownik naukowy, mający bardzo wszechstronny kontakt z lekarzami weterynarii na polu przekazywania wiedzy, zwracałem szczególną uwagę na to, by książka ta była przydatna dla praktykujących lekarzy weterynarii.

Zygmunt Pejsak

Puławy, 14 maja 2021 r

Pomimo powszechnego dostępu do informacji naukowej, zawartej w sieci Internet dzięki realizacji koncepcji open access, tradycyjne podręczniki akademickie i wydania książkowe stanowią nadal tematycznie uporządkowane i cenne źródło wiedzy tak dla studentów i absolwentów różnych kierunków studiów, jak i innych osób zawodowo związanych z daną dziedziną. Słuszność tego stwierdzenia daje się zauważyć także w odniesieniu do zagadnienia ochrony zdrowia świń, gatunku zwierząt ważnego z punktu widzenia gospodarczego, w kontekście produkcji żywności i zaspokajania potrzeb żywieniowych człowieka.

Na krajowym rynku wydawniczym ostatnie wydanie podręcznika zatytułowanego „Ochrona zdrowia świń” autorstwa Profesora Zygmunta Pejsaka ukazało się nakładem Polskiego Wydawnictwa Rolniczego w Poznaniu w roku 2007. Podręcznik ten stanowił wówczas rozszerzoną wersję wcześniejszych edycji książki tegoż Autora, pt. „Ochrona zdrowia i terapia chorób świń” oraz „Choroby świń”, uzupełnionych o najnowsze osiągnięcia naukowe z dziedziny hyopatologii i wzbogaconych o zagadnienia dotyczące organizacji hodowli i produkcji trzody chlewnej, będące podstawą racjonalnego i opłacalnego chowu świń.

Oceniany aktualnie podręcznik, wydawany przez Polskie Wydawnictwo Rolnicze w Poznaniu pod zmienionym w stosunku do wydania z 2007 roku tytułem - „Zdrowie świń, prewencja i terapia” stanowi kolejną, redagowaną przez Profesora Pejsaka pozycję monograficzną, podejmującą problematykę ochrony zdrowia i chorób świń. Tym razem jednak Profesor, obok własnego wkładu autorskiego, postawił na współpracę z zespołem Współautorów, którym powierzył, w większości także z własnym udziałem, opracowanie poszczególnych rozdziałów podręcznika. Warto podkreślić, że Współautorzy obecnego wydania książki to w większości wychowankowie Profesora lub Jego bliscy współpracownicy. Należy zatem oczekiwać, że ścisłe relacje zawodowe i naukowe łączące Współautorów podręcznika, a także fakt zredagowania całości tekstu pod względem naukowym przez głównego Autora i pomysłodawcę ocenianego dzieła, zagwarantują, pomimo ewentualnych różnic w stylu pisarskim i sposobie podejścia do opisywanych zagadnień, pożądaną w przypadku opracowań monograficznych spójność tak w odniesieniu do formy, jak i do treści.

Można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że oceniany podręcznik adresowany jest do szerokiego kręgu odbiorców. Zważywszy na zawarte w rozdziałach poświęconych chorobom świń przejrzyste opisy jednostek chorobowych o różnej etiologii, podręcznik stanowi wartościowe kompendium wiedzy akademickiej, przydatnej dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, realizujących przedmioty kliniczne w ramach bloków gatunkowych „Choroby zwierząt gospodarskich” oraz „Choroby świń”. Włączenie do opracowania, oprócz etiopatogenezy, diagnostyki, terapii i profilaktyki chorób zakaźnych, także zagadnień odnoszących się do organizacji produkcji zwierzęcej, elementów anatomii i fizjologii świni, zatruć pokarmowych oraz chorób o etiologii niezakaźnej i pasożytniczej, a także dobrostanu, bioasekuracji i zasad urzędowego nadzoru nad stadami świń, sprawia, że zakres potencjalnych odbiorców, beneficjentów wiedzy zawartej w podręczniku staje się jeszcze większy i obejmuje także studentów kierunku weterynaria, realizujących przedmioty podstawowe i przedkliniczne, studentów kierunków pokrewnych oraz lekarzy weterynarii, w tym także zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej. W ocenie podręcznika nie sposób nie zwrócić uwagi na jego szczególną przydatność dla lekarzy weterynarii - praktyków i specjalistów chorób świń oraz dla hodowców i właścicieli ferm. Przystępne podanie informacji dotyczących profilaktyki ogólnej chorób świń, zapewnienia dobrostanu zwierząt, zasad bioasekuracji i dezynfekcji, jak również organizacji produkcji trzody chlewnej oraz zarządzania i sterowania rozrodem, stanowiących fundament efektywnej i opłacalnej hodowli i chowu świń, należy traktować jako wyznaczenie płaszczyzny współdziałania lekarza weterynarii, hodowcy i właściciela w ramach procesu zarządzania zdrowiem stada.

Szczególną uwagą zwracają przedstawione zasady stosowania antybiotyków i terapii antybiotykowej chorób świń, a także uwzględnienie ważnego zjawiska lekooporności drobnoustrojów. Zagadnienia te muszą być traktowane priorytetowo przez lekarzy weterynarii i hodowców, zwłaszcza w kontekście wprowadzanych obecnie regulacji prawnych. Wdrażane aktualnie nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/6 z 11 grudnia 2018 r. w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i uchylające dyrektywę 2001/82/WE, z mocą obowiązującą od 28 stycznia 2022 r., zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do aktualizacji krajowych przepisów dla sektora weterynaryjnego, odnoszących się do zapewnienia zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt, bezpieczeństwa żywności i środowiska, a zwłaszcza przeciwdziałania ryzyku dla zdrowia publicznego, wynikającego z oporności drobnoustrojów na stosowane chemioterapeutyki.

W podsumowaniu oceny podręcznika „Zdrowie świń, prewencja i terapia” napisanego pod redakcją Pana Profesora Zygmunta Pejsaka, którego w pracy redakcyjnej wspomagała Pani Profesor Małgorzata Pomorska-Mól, pragnę zwrócić uwagę na aspekty, przesądzające o merytorycznych, naukowych walorach tego opracowania. Podręcznik, liczący ponad 800 stron, powstał z inspiracji lidera krajowej hyopatologii, uznawanego także za liczący się autorytet w tej dziedzinie na arenie międzynarodowej. Poszczególne rozdziały zostały napisane z udziałem nie tylko pracowników naukowych, specjalistów w dziedzinie chorób świń, ale także lekarzy weterynarii praktyków i producentów dodatków paszowych dla zwierząt, dysponujących wiedzą z zakresu zarządzania zdrowiem stada i produkcją świń. W podręczniku zawarte są informacje, bazujące na najnowszych osiągnięciach naukowych.

O aktualności prezentowanej w książce tematyki świadczy m.in. uwzględnienie informacji nt. sytuacji epizootycznej związanej z występowaniem afrykańskiego pomoru świń w Polsce i na świecie, zasad administracyjnego zwalczania tej choroby i zamieszczenie odrębnego rozdziału dotyczącego behawioru dzików w aspekcie epidemiologii ASF. Informacje te są kluczem do zrozumienia specyfiki zakażeń wirusem ASF, stanowiących od lat w skali globalnej priorytetowy obiekt zainteresowań pracowników naukowych, organów Inspekcji Weterynaryjnej, lekarzy weterynarii, hodowców i właścicieli ferm świń. Wykorzystany w podręczniku bogaty materiał dokumentacyjny w postaci tabel, wykresów, rysunków poglądowych i zdjęć stanowi cenne uzupełnienie treści oraz ułatwia jej percepcję i podnosi atrakcyjność.

Wymienione atuty, zdaniem recenzenta, zagwarantują życzliwe i oczekiwane przyjęcie ocenianego podręcznika przez rynek wydawniczy i RT. Czytelników. Biorąc natomiast pod uwagę dynamiczny w ostatnich latach rozwój wiedzy, postęp w badaniach naukowych, ciągłe doskonalenie metod zarządzania produkcją zwierzęcą oraz związaną z tym konieczność okresowej aktualizacji powszechnie uznawanych reguł i poglądów, a przede wszystkim znając kreatywność i twórczy potencjał pomysłodawcy i głównego Autora podręcznika „Zdrowie świń, prewencja i terapia”, należy domniemywać, że nie będzie to ostatnie wydanie tak poczytnego dzieła.

prof. dr hab. Zbigniew Grądzki Katedra Epizootiotogii i Klinika Chorób Zakaźnych Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Przedstawiona do recenzji bardzo obszerna pozycja wydawnicza „Zdrowie świń, prewencja i terapia” Polskiego Wydawnictwa Rolniczego Sp. z o.o., Poznań 2021, stanowi pewną kontynuację poprzednich opracowań Prot. Zygmunta Pejsaka - „Ochrona zdrowia i terapia chorób świń” (PWR, 1999), „Choroby świń” (PWR, 2002) oraz „Ochrona zdrowia świń” (PWR, 2007). Ponieważ od wydania ostatniej z tych pozycji minęło już 14 lat, inicjatywa opracowania nowej książki, stanowiącej podsumowanie aktualnej wiedzy oraz postępu naukowego i technicznego w zakresie wszystkich zagadnień związanych z chowem, hodowlą, zaburzeniami i ochroną zdrowia trzody chlewnej, wydaje się ze wszech miar uzasadniona. Podręcznik ten przypomina znaną w świecie książkę „Diseases of swine”. W odróżnieniu od poprzednich wydań, których jedynym autorem był Prof. Z. Pejsak, w tym przypadku do opracowania niektórych rozdziałów zaprosił on grono specjalistów, zajmujących się od wielu lat problematyką hodowli i chorób świń, zarówno pracowników naukowych, jak i lekarzy weterynarii - praktyków.

Recenzowany podręcznik wychodzi naprzeciw pewnemu zapotrzebowaniu w tym zakresie, ponieważ poza wspomnianymi dwiema pozycjami, na krajowym rynku wydawniczym nie ukazało się żadne szersze opracowanie dotyczące chorób świń. Ostatnie II wydanie podręcznika akademickiego „Szczegółowa patologia i terapia chorób świń” pod red. Henryka Janowskiego, Wojciecha Szwedy i Tomasza E. Janowskiego (Wyd. ART Olsztyn) ukazało się w 1997 r. Prof. Zygmunt Pejsak był jednym ze współautorów części dotyczącej chorób zakaźnych świń.

Głównym autorem i jednocześnie redaktorem recenzowanego podręcznika jest prof. dr hab. dr h.c. mult. Zygmunt Pejsak, znany w świecie specjalista chorób świń, były wieloletni pracownik naukowy i kierownik Zakładu Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, w którym stworzył hyopatologiczne centrum badawczo-dydaktyczne, aktualnie zatrudniony w Uniwersyteckim Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ - UR w Krakowie. Prof. Z. Pejsak jest bez wątpienia najlepszym w kraju znawcą i ekspertem w zakresie całokształtu zagadnień, związanych z patologią i ochroną zdrowia świń, które są treścią recenzowanego podręcznika. W powszechnej opinii jest nie tylko światowej klasy znanym i uznanym badaczem, ale także znakomitym wykładowcą oraz bardzo sprawnym organizatorem życia naukowego, kształcenia specjalizacyjnego oraz międzynarodowych konferencji hyopatologicznych.

Recenzowana pozycja zawiera szereg wzbogacających tekst tabel oraz ogromną liczbę znakomitej jakości kolorowych rycin, rysunków i fotografii, stanowiących świetną ilustrację opisywanych w tekście zagadnień. Została poprzedzona przedmową i składa się z powiązanych ze sobą tematycznie i dopełniających się rozdziałów, prezentujących kompleksowo i w sposób uporządkowany kolejne zagadnienia, które obejmują: profilaktykę ogólną, bioasekurację, dobrostan świń, profilaktykę swoistą z wykazem szczepionek aktualnie stosowanych Polsce w zwalczaniu chorób zakaźnych świń (stan na styczeń 2021 r.) oraz autoszczepionek, zasady doboru i stosowania antybiotyków, dodatki paszowe ograniczające stosowanie antybiotyków, anatomię i fizjologię układów: rozrodcze-go, oddechowego, pokarmowego. Bardzo obszerną część podręcznika zajmują opisane szczegółowo choroby zakaźne świń - wirusowe i bakteryjne, w tym zespoły chorobowe, następnie choroby pasożytnicze, choroby skóry, kulawizny u świń, choroby niezakaźne i genetyczne oraz zatrucia świń, w tym mikotoksykozy. W rozdziałach tych znalazło się wiele zagadnień nowych, nieopisywanych wcześniej, które pojawiły się niedawno, np. zakażenia nowymi pestiwirusami, torowirusami, wirusem Seneka, wirusem zapalenia wątroby typu E, cirkowirusami typu 3 i 4. W podręczniku przedstawiono szczegółowo i w nowej, aktualnej formie, uwzględniającej najnowsze osiągnięcia nauki i praktyki, zasady i biotechniczne metody kierowania rozrodem świń oraz czynniki zaburzające rozród u świń. Praktycznie ważny jest także rozdział poświęcony zasadom znieczulania świń, natomiast szczególne aktualne znaczenie, z uwagi na afrykański pomór świń, ma przedstawienie zasad i procedur prowadzenia skutecznej dezynfekcji oraz zagadnień dotyczących behawioryzmu dzików. Dla lekarzy praktyków bardzo pomocny jest zamieszczony na końcu podręcznika przewodnik, ułatwiający wstępne rozpoznanie choroby w poszczególnych grupach wiekowo- -produkcyjnych wraz z tabelami uzupełniającymi. Dużą pomoc we właściwym zrozumieniu treści stanowi poprzedzający tekst wykaz używanych skrótów, natomiast w szybkim znalezieniu interesującego czytelnika zagadnienia kończący tekst indeks.

Podręcznik jest adresowany do różnych grup zawodowych, biorących udział w kompleksowym procesie produkcji trzody chlewnej, w tym zwłaszcza lekarzy weterynarii specjalistów chorób świń, sprawujących nadzór i/lub opiekę nad fermami świń, lekarzy weterynarii wolno praktykujących, zajmujących się również tym gatunkiem zwierząt oraz świadczących usługi na zlecenie powiatowego lekarza weterynarii, jak również lekarzy weterynarii zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej różnych szczebli oraz nadzorujących zakłady mięsne, zakłady przetwórstwa surowców dla świń i zakłady przetwórstwa mięsnego. W pewnym stopniu i w odniesieniu do niektórych zagadnień może on być także przydatny dla hodowców świń oraz producentów z szerokiego otoczenia procesu produkcji trzody chlewnej. Podręcznik ma ponadto duże walory dydaktyczne, dlatego z pewnością będzie stanowił ogromną pomoc w kształceniu uczestników podyplomowych studiów specjalizacyjnych oraz studentów kierunku weterynaria. Powinien on również zainteresować pracowników naukowo-dydaktycznych oraz naukowo-badawczych w uczelniach oraz w instytutach badawczych.

Reasumując, wyrażam przekonanie, że przedstawiony mi do recenzji podręcznik „Zdrowie świń, prewencja i terapia” pod redakcją Prof. Zygmunta Pejsaka i Prof. Małgorzaty Pomorskiej-Mól wypełni istniejącą od wielu lat lukę w krajowym piśmiennictwie weterynaryjnym z tego zakresu. Stanowi on niezwykle cenne źródło bardzo aktualnej i kompleksowej wiedzy, dotyczącej wszystkich zagadnień związanych z produkcją, patologią i ochroną zdrowia trzody chlewnej. Został napisany z rozmachem, nowocześnie, w sposób interesujący, zawiera wiele czytelnych tabel i rycin oraz świetnej jakości fotografii, mapek i rysunków, co jest jego atutem i znakomitym uzupełnieniem tekstu. Treści zawarte w podręczniku zostały poparte licznymi pozycjami aktualnego piśmiennictwa zagranicznego i krajowego, które umieszczono po każdym rozdziale, co bardzo ułatwi czytelnikom pogłębianie wiedzy w zakresie poszczególnych interesujących ich tematów. Z powodu kompleksowości podręcznik ten wnosi pewne nowe wartości w kwestii postrzegania omawianych zagadnień przez osoby, którym ta problematyka powinna być szczególnie bliska. Z pełnym przekonaniem polecam przedmiotowy podręcznik do szerokiego wykorzystania.

prof. dr hab. Wojciech Szweda Katedra Epizootiologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

W treści

Profilaktyka ogólna

Bioasekuracja

Dobrostan świń - klucz do zdrowia

Znaczenie wody w produkcji świń

Profilaktyka swoista

Szczepionki w zwalczaniu zakaźnych chorób świń

Autoszczepionki

Zasady doboru i stosowania antybiotyków

Dodatki paszowe wspomagające ograniczenie stosowania antybiotyków

Układ rozrodczy

Układ oddechowy

Układ pokarmowy

Choroby wirusowe

Choroby bakteryjne

Zespoły chorobowe

Choroby pasożytnicze

Choroby skóry

Kulawizny u świń

Choroby niezakażne

Choroby genetyczne

Zatrucia świń

Rozpoznawanie chorób świń

Weterynaryjny urzędowy nadzór nad stadami świń

Zasady nadzoru weterynaryjnego nad chlewniami zarodowymi

Zasady ochrony zdrowia świń w tuczarniach

Zasady zarządzania rozrodem

Biotechniczne metody kierowania rozrodem świń

Czynniki zaburzające rozród u świń

Zasady znieczulania świń

Zasady prowadzenia dobre) dezynfekcji

Behawior dzików w aspekcie epidemiologii ASF