Zielone dachy i ściany. Projektowanie, wykonawstwo, użytkowanie

W książce przedstawiono wiadomości dotyczące projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji zielonych dachów i zielonych ścian. Rozwiązania te stanowią element ekologicznego i zrównoważonego budownictwa, które przynosi wiele korzyści dla środowiska miejskiego nie tylko ze względów estetycznych, ale przede wszystkim w aspekcie poprawy efektywności energetycznej budynków.
Adresatami książki są projektanci, wykonawcy, użytkownicy i studenci kierunków technicznych.

Współczesne tendencje w projektowaniu przestrzeni miejskiej coraz częściej opierają się na proekologicznych nurtach, takich jak Eco-Urbanism i Green Urbanism, według których miasta powinny być ekologiczne, przyjazne użytkownikom i właściwie korzystające z zasobów naturalnych. Aspekt ten nabiera coraz większego znaczenia, gdyż obecnie świat stoi przed ogromnymi wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu, wzrostem liczby ludności, postępującym procesem urbanizacji i nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych.

W odpowiedzi na tak znaczące i w dużej mierze nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym, z jakimi mamy do czynienia, w sektorze budowlanym w krajach rozwiniętych następuje „zielona rewolucja". Ten proces ma na celu zasadniczą zmianę myślenia o budownictwie poprzez tworzenie świadomych energetycznie, zdrowych i produktywnych budynków, których wpływ na życie miejskie i środowisko naturalne będzie ograniczony.

W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele definicji i koncepcji budynków, które mieszczą się w ramach „zielonej rewolucji" lub „zielonego budownictwa". Najważniejsze z nich to: zielone budynki, zrównoważone budynki, eco-budynki i budynki przyjazne środowisku naturalnemu. Niezależnie od nazewnictwa główny cel stosowania takich rozwiązań jest ten sam - ograniczenie negatywnego wpływu budynków na środowisko oraz zwiększenie komfortu i jakości życia. Odnosi się to zarówno do materiałów zastosowanych do wykonania budynku, jak i instalacji, w które budynek zostanie wyposażony.

Doskonale w ten nurt myślenia wpisują się zielone dachy i zielone ściany, które coraz częściej stosowane są na świecie, w tym również w Polsce. Takie rozwiązania posiadają wiele zalet technicznych, przestrzennych, przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych, omówionych w dalszej części książki.

Za pierwsze przykłady systemów zieleni stosowanych na budynkach uznawane są wiszące ogrody Babilonu powstałe jeszcze w starożytności około 500 roku p.n.e.. W krajach Europy Północnej Skandynawowie przed wiekami stosowali dachy pokryte trawą, których zadaniem była ochrona przed stratami ciepła i przenikaniem chłodu do wnętrza budynków. To właśnie tradycyjne dachy darniowe stanowią do dnia dzisiejszego charakterystyczny element krajobrazu Norwegii, Szwecji czy Islandii.

W późniejszych latach sztuka zakładania zieleni na budynkach ewoluowała wraz z rozwojem techniki i dostępnością nowych gatunków roślin. Początki współczesnych form zielonych dachów to lata 60. i 70. XX wieku. W tym czasie takie obiekty powstawały głównie na terenie Niemiec i Szwajcarii. Obecnie to właśnie Niemcy uznawane są za światowego lidera w projektowaniu i tworzeniu zielonych dachów. Ponad 10% powierzchni dachów budynków w tym kraju pokrytych jest roślinnością i corocznie przybywa około 13,5 miliona metrów kwadratowych takich powierzchni. Z kolei tworzenie „żyjących" systemów ściennych zostało zainspirowane naturalnie występującą w przyrodzie roślinnością pnącą. Zielone fasady odegrały istotną rolę w rozwoju ekologicznych miast na początku lat 80. ubiegłego wieku. W miastach niemieckich zaczęto wprowadzać programy motywujące do pokrywania ścian roślinami. Przykładem może być Berlin, gdzie w latach 1983-1997 powstało prawie 250 tysięcy metrów kwadratowych zielonych fasad.

Dostępnych jest wiele różnych rozwiązań konstrukcyjnych zielonych dachów i zielonych ścian, dzięki czemu możliwe jest ich zastosowanie praktycznie na każdym budynku, w tym również obiektach już istniejących. Obecnie o wykorzystaniu systemów zazieleniania powierzchni budynków decydują nie tylko względy estetyczne, ale przede wszystkim wymierne korzyści wynikające z ich wykonania.

Współczesne technologie zielonych dachów i ścian pozwalają zmaksymalizować efektywność energetyczną budynków oraz stanowią część zrównoważonej strategii ich renowacji i modernizacji. W ostatnich latach wiele krajów na świecie, w tym: USA, Kanada, Australia, Singapur i Japonia, opracowały i wdrożyły nowe standardy budowania oraz przeprowadzania opłacalnej i energooszczędnej modernizacji istniejących obiektów budowlanych z użyciem systemów zieleni. W wyniku nowych regulacji 15% dachów zlokalizowanych w Szwajcarii zostało pokrytych roślinnością, co pozwala zaoszczędzić rocznie około 4 GW energii. Podobne przepisy zostały wprowadzone przez Kanadę, gdzie roślinność musi pokrywać od 20% do 60% powierzchni dachu w przypadku, gdy jego powierzchnia przekracza 2000 m2. W Japonii budynki prywatne i publiczne, których powierzchnia wynosi odpowiednio ponad 200 m2 i 1000 m2, muszą zostać zazielenione przynajmniej w 20%. Badania przeprowadzone na świecie na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci dowodzą, że zielone dachy i ściany mogą przyczynić się do poprawy i odbudowy środowiska miejskiego w każdym aspekcie jego funkcjonowania. Rozwiązania te cieszą się coraz większą popularnością i już na stałe wpisały się w urbanistyczny krajobraz.

Spis treści:
1. Wprowadzenie
2. Aspekt przestrzenny oraz przyrodniczy zielonych dachów i ścian
3. Korzyści techniczne wynikające z zakładania zielonych dachów i ścian
4. Rodzaje zielonych dachów
4.1. Wprowadzenie
4.2. Dach z roślinnością ekstensywną
4.3. Dach z roślinnością intesnywną
4.4. Porównanie cech zielonych dachów
4.5. Podstawowe parametry hydrauliczne zielonych dachów
4.6. Rozwiązania konstrukcyjne zielonych dachów
5. Projektowanie zielonego dachu
5.1. Wprowadzenie
5.2. Wymagania w stosunku do obiektu budowlanego
5.3. Budowa warstwowa zielonego dachu
5.3.1. Warstwa wegetacyjna
5.3.2. Warstwa filtracyjna
5.3.3. Warstwa drenażowa
5.3.4. Warstwa ochronna przeciwkorzeniowa
5.3.5. Warstwy ochronne
5.3.6. Roślinność
5.4. Pielęgnacja zielonego dachu
5.5. Nawadnianie zielonego dachu
5.6. Odwadnianie zielonego dachu
5.7. Zabezpieczenie przed osuwaniem warstw dachu
5.8. Listwy i obrzeża separacyjne
6. Projektowanie zielonych ścian
6.1. Wprowadzenie
6.2. Konstrukcje zielonych fasad
6.3. Konstrukcje żyjących ścian
6.4. Wymagania środowiskowe żyjących ścian
6.5. Roślinność żyjących ścian
6.6. Materiały stosowane jako podłożen roślinne
6.7. Pielęgnacja żyjących ścian
7. Podsumowanie
Literatura