Życie i ewolucja biosfery

Książka przedstawia główne zagadnienia współczesnej ekologii, rozumianej jako program badawczy biologii, ze szczególnym uwzględnieniem biosfery – ekosystemu Ziemi, którego częścią jest populacja gatunku Homo sapiens. Nowatorstwo tego opracowania polega na przedstawieniu zjawiska życia jako procesu globalnego, realizowanego przez całą biosferę, na którą składają się lokalne ekosystemy, populacje pojedynczych organizmów, połączonych wieloma interakcjami. Proces ten trwa od miliardów lat, podlegając prawom termodynamiki i doboru naturalnego. Są to problemy najbardziej aktualne, wciąż mało rozwijane w innych podręcznikach. Nacisk położono na specyficzną metodologię przyrodniczych nauk eksperymentalnych i naukowy krytycyzm, które gwarantują bezkonkurencyjną wiarygodność ustaleń współczesnej ekologii i biologii ewolucyjnej. Jest to szczególnie ważne w obecnym okresie zagrożeń cywilizacji, wynikających z antropogenicznych zmian w funkcjonowaniu biosfery. Praktyka ochrony środowiska naturalnego człowieka, a także ochrony przyrody jako wartości autotelicznej, muszą się opierać na wynikach badań naukowych, jednak warunkiem realizacji tych celów jest zaufanie do nauk przyrodniczych. Kolejne, trzecie wydanie, jest gruntownie unowocześnione, uwzględnia najnowsze zdobycze naukowej ekologii i ewolucjonizmu, dotyczące zagadnień o fundamentalnym znaczeniu dla nauk biologicznych oraz dla praktycznej ochrony przyrody i środowiska człowieka. Przedstawiony jest bilans węgla w biosferze i jego związki ze zmianami klimatu, nowe dane na temat bioróżnorodności, jej zmian i znaczenia dla funkcjonowania ekosystemów, a także najnowsze hipotezy o pochodzeniu życia. Przedstawiono nowoczesne narzędzia badań ekologicznych, w tym metody molekularne, stechiometrię ekologiczną, dane satelitarne i statystyczną metaanalizę danych. Publikacja przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów biologii i ochrony środowiska wszystkich uczelni w Polsce, na których jest wykładana ekologia, a także dla doktorantów i pracowników naukowych.

Książka ta opiera się na trzech ważnych założeniach: (1) ekologia jest nauką o przejawach życia — a więc należy do domeny biologii; (2) biologia jest eksperymentalną nauką przyrodniczą (science), dlatego obowiązują w niej pewne rygory metodologiczne; (3) książka niniejsza jest podręcznikiem uniwersyteckim, co stawia przed czytelnikiem określone wymagania.

Założenia te tylko wydają się banalne.

Spis treści

Rozdział 1

Czego czytelnik powinien się spodziewać po tej książce?

O metodzie naukowej   

Ekologia współczesna 

Literatura uzupełniająca

Rozdział 2 Życie biosfery         

Rozdział 3 Biogeneza i historia biosfery           

Rozdział 4 Metabolizm biosfery           

Rozdział 5 Produkcja pierwotna biosfery          

Rozdział 6 Dekompozycja, czyli rozkład biomasy         

Rozdział 7 Cykle biogeochemiczne      

Rozdział 8 Ekosystem

Rozdział 9 Jezioro, las, step, ocean

Rozdział 10 Funkcjonowanie ekosystemów — w poszukiwaniu ogólnych zasad

Rozdział 11 Różnorodność biosfery

Rozdział 12 Organizm wśród organizmów

Rozdział 13 Różnorodność gatunkowa w skali lokalnej

Rozdział 14 Ekologia gatunku

Dodatek 1 Zastosowanie badań satelitarnych w ekologii

Dodatek 2 Przewodnik po metodach statystyki wielowymiarowej

Dodatek 3 Metody molekularne w ekologii

Słownik wybranych pojęć z zakresu ekologii     

Źródła ilustracji                                                           

Indeks rzeczowy          

Indeks nazw organizmów